سوره دخان (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره دخان
(سوره چهل و چهارم قرآن)
(چهل و چهارمين سوره قرآن)
واژه «دخان» دو بار در قرآن به‌کار رفته است: در آيات ۱۱ سوره فصلت:((ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء وَهِيَ دُخَانٌ))و ۱۰ سوره دخان:((فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِى السَّمَاء بِدُخَانٍ مُّبِينٍ) . مفسران درباره معناي «دخان» در آيه، نظريه‌هاى مختلفى ابراز کرده‌اند. بنا به يکى از نظريه‌ها منظور از دخان، ماده گازى شکل و شبيه دود است که در پايان جهان و در آستانه قيامت، صفحه آسمان را مى‌پوشاند. )
غرض سوره اين است كه كسانى را كه به كتاب خدا شك دارند از عذاب دنيا و عذاب آخرت انذار كند. و اين غرض را در اين سياق بيان مى‌كند كه: قرآن كتابى است روشن كه از ناحيه خدا نازل شده بر كسى كه او به سوى مردم گسيل داشته، تا انذارشان كند. و به اين منظور نازل كرده تا رحمتى از او به بندگانش باشد. و در بهترين شب نازل كرده، شب قدر كه در آن شب هر امرى بطور خلل‌ناپذيرى تقدير مى‌شود.
سپس م? فرما?د: مردم- يعنى كفار- در باره آن خود را به شك مى‌اندازند، و با هوى و هوس خود بازى مى‌كنند، و به زودى عذابى دردناك در دنيا از هر سو ايشان را احاطه مى‌كند، آن گاه به سوى پروردگار خود برمى‌گردند، و خداوند بعد از فصل قضاء و محاسبه دقيق با عذابى جاودانه از ايشان انتقام مى‌گيرد.
آن گاه براى آنان مثالى در خصوص عذاب دنيوى مى‌آورد و آن داستان موسى (ع) است، كه به سوى قوم فرعون و براى نجات بنى اسرائيل گسيل شد، و فرعونيان او را تكذيب كردند، و خداوند به همين جرم در دريا غرقشان كرد.
و سپس براى عذاب دومشان كه آن را انكار مى‌كردند، يعنى بازگشت به خدا در روز فصل قضا (قيامت) چنين اقامه حجت مى‌كند كه: قيامت آمدنى است، چه بخواهند و چه نخواهند. و در آخر پاره‌اى از اخبار قيامت را و آنچه بر سر مجرمين مى‌آيد و آنچه از انواع عذاب به آنها مى‌رسد، برشمرده، و ن?ز بخش? از ثواب هايى را كه به متقين مى‌رسد كه عبارت است از حيات طيب و مقام كريم، بيان مى‌كند.
ويژگي‌هاى سوره دخان:
۱. اين سوره ۵۹ آيه به عدد کوفى، ۵۷ آيه به عدد بصرى، ۵۶ آيه به عدد حجازى و شامي، ۳۴۶ کلمه و ۱۴۳۱ يا ۱۴۷۵ حرف دارد.
۲. در ترتيب نزول، شصت و چهارمين و در قرآن چهل و چهارمين سوره است و پس از سوره زخرف و پيش از سوره جاثيه در مکه نازل شد.
۳. از نظر کميت از سوره‌هاى مثانى وکمتر از يک حزب قرآن است.
۴. گفته‌اند يک آيه منسوخ دارد.
۵. بيست و پنجمين سوره‌اى که با حروف مقطعه آغاز مى‌شود، پنجمين سوره از سُوَر حواميم و نيز پنجمين سوره از سوره‌هاى داراى سوگند است.
مطالب مهم سوره دخان:
۱. بيان عظمت قرآن در قالب سوگند، و نزول قرآن در شب قدر؛
۲. خداشناسى؛
۳. خلقت آسمان و زمين و هدف آفرينش؛
۴. نشانه‌هاى آستانه وقوع قيامت؛
۵. بخش‌هايى از تاريخ بنى‌اسرائيل (فرعون و قومش) .
[۱] سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ، ۸۴۹ - ۹۱۱ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد۱;صفحه (۴۳-۴۳)و۴۱
[۲] جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد۱;صفحه ۳۱۶
[۳] مكارم شيرازي ، ناصر ، ۱۳۰۵ -;تفسير نمونه;جلد۲۱;صفحه (۱۴۱-۱۴۴)
[۴] هاشم زاده هريسي ، هاشم ، ۱۳۱۷ -;شناخت سوره هاى قرآن;صفحه ۳۵۴
[۵] فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، ۷۲۹ - ۸۱۷ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد۱;صفحه ۴۲۴
[۶] طباطبايي ، محمد حسين ، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰;الميزان في تفسير القرآن;جلد۱۸;صفحه ۱۲۹
