• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سوره فاطر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


سوره فاطر، سوره سی و پنجم قرآن کریم بوده و در مکه نازل شده است.


« فاطر » یعنی شکافنده یا پدیدآورنده. در نخستین آیه
[۱] فاطر/سوره۳۵، آیه۱.    
با این صفت از خدا ستایش شده است: «خدایی که آسمان‌ها و زمین را با شکافتن پرده عدم پدید آورد»؛ لذا «فاطر» نام سوره شد. نام دیگر آن، « ملائکه » است؛ چون در همین آیه اول از فرشتگان به عنوان رسولان حامل فرمان خدا و مجری اوامر او در جهان یاد شده است.

غرض این سوره بیان اصول سه گانه دین است، یعنی یگانگی خدای تعالی در ربوبیت، و رسالت رسول خدا، و معاد و برگشتن به سوی او، که در این سوره بر این سه مساله استدلال شده، و خدای تعالی برای این منظور عده‌ای از نعمت‌های بزرگ آسمانی و زمینی را می‌شمارد، و تدبیر متقن امر عالم را به طور عموم، و امر انسان‌ها را به طور خصوص به رخ می‌کشد. و قبل از شمردن این نعمت‌ها و شروع به استدلال، اشاره‌ای اجمالی به این معنا می‌کند که: گشودن در رحمت و بستن آن، و افاضه نعمت و امساک آن منحصرا کار خدای تعالی است، و می‌فرماید: ما یفتح الله للناس من رحمة فلا ممسک لها... ؛ خدا در هر رحمتی را که به سوی مردم باز کند کسی نیست که آن را ببندد... و نیز قبل از این اشاره اجمالی، به واسطه‌هایی اشاره می‌کند که رحمت و نعمت را از خدای تعالی گرفته، به خلق می‌رسانند، و آنان ملائکه هستند، که واسطه‌های بین خدا و خلقند و به همین جهت سوره فاطر با یادآوری این وسائط شروع می‌شود.

گفته شده: این سوره در مکه نازل شده، و سیاق آیاتش نیز بر این معنا دلالت دارد؛ بعضی از مفسرین دو آیه از آن را استثناء کرده و گفته‌اند: این دو در مدینه نازل شده است. و آن دو آیه عبارتند از آیه ان الذین یتلون کتاب الله... و آیه ثم اورثنا الکتاب الذین اصطفینا....



۱. این سوره ۴۵ آیه، طبق عدد شامی ۴۶ آیه، ۷۷۰، ۷۸۰ یا ۷۹۸ کلمه و ۳۲۲۸، ۳۱۳۰ یا ۳۱۳۳ حرف دارد.
۲. در ترتیب نزول، چهل و سومین و در قرآن کریم سی و پنجمین سوره است.
۳. پس از سوره فرقان و پیش از سوره مریم و پیش از هجرت در مکه نازل شد. برخی آیات ۲۲
[۲] فاطر/سوره۳۵، آیه۲۲.    
و ۲۹
[۳] فاطر/سوره۳۵، آیه۲۹.    
آن را مدنی دانسته‌اند؛ ولی دلیلی برای این گفته نیست.
۴. از سور مثانی، شامل حدود یک حزب قرآن است.
۵. پنجمین سوره از سور حامدات به شمار می‌آید.
۶. یک آیه منسوخ دارد.



۱. خلقت آسمان و زمین و فرشتگان؛
۲. توحید و ربوبیت و رزاقیت خداوند؛
۳. نبوت و رهبری و نبرد پیامبران با کافران لجوج؛
۴. شمارش برخی از نعمت‌های خداوند؛
۵. رستاخیز و بیان نتایج اعمال انسان‌ها؛
۶. پشیمانی کافران در قیامت.
[۴] سخاوی، علی بن محمد، ۵۵۸-۶۴۳ق، جمال القراء و کمال الاقراء، ج۱، ص۴۵۰.    
[۵] طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۵.    
[۶] سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۳.    
[۷] سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۱.    
[۸] رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۸۶.
[۹] جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۵.
[۱۰] زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۹۳.    
[۱۱] مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵، تفسیر نمونه، ج۱۸، ص۱۶۱.    
[۱۲] هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۳۰۹.
[۱۳] فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص۳۸۶.    


۱. ↑ فاطر/سوره۳۵، آیه۱.    
۲. ↑ فاطر/سوره۳۵، آیه۲۲.    
۳. ↑ فاطر/سوره۳۵، آیه۲۹.    
۴. ↑ سخاوی، علی بن محمد، ۵۵۸-۶۴۳ق، جمال القراء و کمال الاقراء، ج۱، ص۴۵۰.    
۵. ↑ طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۵.    
۶. ↑ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۳.    
۷. ↑ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۱.    
۸. ↑ رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۸۶.
۹. ↑ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۵.
۱۰. ↑ زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۹۳.    
۱۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵، تفسیر نمونه، ج۱۸، ص۱۶۱.    
۱۲. ↑ هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص۳۰۹.
۱۳. ↑ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص۳۸۶.    


فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره فاطر».    



جعبه ابزار