سَراح (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَراح: (أُسَرِّحْكُنَّ سَراحاً)«سَراح» در اصل از مادّه «
سرح» (بر وزن شرح) به معناى گياه و درختى است كه برگ و ميوه دارد.
«سَرَحْتُ الإِبِلَ» يعنى شتر را رها كردم، تا از گياهان و برگ درختان بهره گيرند.
سپس به معناى وسيع‌تر، به معناى هرگونه رها كردن هر چيز و هر شخص اطلاق شده و گاه، به عنوان كنايه از طلاق دادن نيز مى‌آيد. «تَسْرِيْحُ الشَّعْرِ» به شانه زدن مو گفته مى‌شود كه در آن نيز معناى رهايى افتاده است.
(فَتَعالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَ أُسَرِّحْكُنَ سَراحاً جَمِيلًا) (اى پيامبر! به همسرانت بگو: «اگر شما زندگى دنيا و زرق و برق آن را مى‌خواهيد بياييد با هديه‌اى شما را بهره‌مند ساخته و به نيكويى رها سازم.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: سياق اين آيه و آیه بعد اشاره دارد به اينكه گويا از زنان
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) يا از بعضى ايشان سخنى و يا عملى سرزده كه دلالت مى‌كرده بر اينكه از زندگى مادى خود راضى نبوده‌اند، و در خانه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به ايشان سخت مى‌گذشته، و نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از وضع زندگى خود شكايت كرده‌اند و پيشنهاد كرده‌اند كه كمى در زندگى ايشان توسعه دهد، و از زينت زندگى مادى بهره‌مندشان كند.
دنبال اين جريان
خدا اين
آیات را فرستاده، و به پيغمبرش دستور داده كه ايشان را بين ماندن و رفتن مخير كند، يا بروند و هر جورى كه دلشان مى‌خواهد زندگى كنند، و يا بمانند و با همين زندگى بسازند، چيزى كه هست اين معنا را چنين تعبير كرد، كه اگر حيات دنيا و زينت آن را مى‌خواهيد، بياييد تا رهايتان كنم. و اگر خدا و رسول و دار آخرت را مى‌خواهيد بايد با وضع موجود بسازيد، و از اين تعبير بر مى‌آيد كه:
اولاً: جمع بين وسعت در عيش دنيا، و صفاى آن، كه از هر نعمتى بهره بگيرى و به آن سرگرم شوى، با همسرى رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و زندگى در خانه او ممكن نيست، و اين دو با هم جمع نمى‌شوند.
ثانيا:ً دلالت مى‌كند بر اينكه هر يک از دو طرف تخيير مقيد به مقابل ديگرش است، و مراد از اراده حيات دنيا و زينت آن، اين است كه انسان دنيا و زينت آن را اصل و هدف قرار دهد، چه اينكه آخرت را هم در نظر بگيرد يا نه، و مراد از اراده حيات آخرت نيز اين است كه آدمى آن را هدف و اصل قرار دهد، و دلش همواره متعلق بدان باشد، چه اينكه حيات دنياييش هم توسعه داشته باشد، و به زينت و صفاى عيش نایل بشود، يا آن‌كه از لذایذ مادى به كلى بى‌بهره باشد.
مطلب ديگر اينكه جزاء يعنى نتيجه اختيار كردن يكى از اين دو طرف ترديد مختلف است، اگر حيات دنيا و زينت آن را اختيار كنند، يعنى همسران رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از همسرى او صرف‌نظر نمايند، نتيجه و جزايش اين است كه آن جناب ايشان را طلاق دهد، و هم از مال دنيا بهره‌مندشان سازد و اما بر فرضى كه به همسرى آن جناب باقى بمانند و
آخرت را بر حيات دنيا و زينت آن ترجيح دهند نتيجه‌اش اجر عظيمى است در نزد خدا، اما نه به طور مطلق، بلكه به شرطى كه احسان و عمل صالح هم بكنند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله « سَراح»، ص۲۹۰.
