سید یونس اردبیلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آقا سیدیونس اردبیلی، از علمای مبارز
ایران در
قرن چهاردهم هجری. وی فرزند سید محمدتقی بود. تاریخ تولد او را سال‌های ۱۲۹۳، ۱۲۹۴ و ۱۲۹۶ ق نوشته‌اند.
وی پس از پرورش و تحصیل مقدمات و خواندن سطوح در
اردبیل، به
زنجان رفت و در مدت دو سال از محضر آخوند
ملاقربانعلی زنجانی فقه و
اصول و از آخوند
ملاسبزعلی حکیم، علوم معقول را فراگرفت.
سپس در ۱۳۱۹ ق به قصد تکمیل تحصیلات راهی
نجف اشرف شد. مدت‌ها در حوزه درس
شیخ الشریعه اصفهانی و
فاضل شربیانی و چهارده سال تمام در حوزه درس
سید محمدکاظم یزدی و
آخوند خراسانی شرکت نمود و در اواخر دوران تحصیل به
کربلا رفت و در حوزه درس سید محمدکاظم یزدی و آخوند خراسانی شرکت نمود و در اواخر دوران تحصیل به کربلا رفت و در حوزه درس میرزا
محمدتقی شیرازی حضور یافت و مدتی به دستور وی سرپرستی
حوزه علمیه نجف اشرف را برعهده گرفت.
آقا سیدیونس اردبیلی پس از تکمیل تحصیلات خود در
نجف اشرف (۱۳۴۸ق)، به
ایران بازگشت و در اردبیل به رتق و فتق امور مذهبی مردم آن شهر پرداخت. وی در ۱۳۵۳ ق/ ۱۳۱۳ از اردبیل به
مشهد رفت. همزمان با ورود او، خبر تغییر لباس مردان و زنان به مشهد رسید.
علما که از این امر ناراحت بودند جلساتی در منزل آقا سیدیونس اردبیلی برای بحث و گفتگو دربارة تغییر لباس و سختگیری‌هایی که درباره معممین اجرا می‌شد تشکیل دادند. در یکی از این جلسات که حاج آقا
حسین قمی و
آقازاده خراسانی و آقا سیدیونس اردبیلی و جمعی از دیگر از علما حضور داشتند، تصمیم گرفته شد که حاج آقا حسین قمی برای ابلاغ اعتراض علما و مردم به
تهران رفته و با
رضا شاه ملاقات کند و او را از تصمیم تغییر لباس درباره مردم مشهد منصرف نماید، لیکن حاج آقا حسین قمی پس از ورود به شهر
ری، در باغ سراج الملک دستگیر و سپس به
عتبات عالیات تبعید گردید.
هنگامی که خبر دستگیری آیت‌الله قمی به مشهد رسید، اجتماعات و اعتراضات مردم شدیدتر شد و آنها با اجتماع در منزل آیت‌الله سید یونس اردبیلی. از وی و سایر علما خواستند که برای آزادی آیت‌الله قمی اقدامی صورت گیرد. سرانجام ازدحام مردم به جایی رسید که در
مسجد گوهرشاد اجتماع کردند. در آنجا شیخ
بهلول نامی طی سخنان تندی از مردم خواست که در مقابل رژیم پایداری نمایند و تسلیم مساله تغییر لباس نشوند. سرانجام در نیمه شب شنبه ۲۱ تیر ماه ۱۳۱۴ به دستور رضاشاه، مامورین مسلح تعداد بسیاری را در مسجد گوهرشاد کشته و مجروح نمودند.
یک روز پس از این کشتار، آقا سید یونس اردبیلی به همراه عده دیگری از علما دستگیر و روانه زندان شد. پس از بازجویی در زندان‌های مشهد، آنها را به زنجیر کشیده و با
توهین و
تحقیر فوق‌العاده و با تامین حفاظت شدید از راه زمینی به زندانی در
تهران منتقل کردند.
آیت الله سید یونس اردبیلی در مدت حبس و بازجویی از خود جسارت و
شهامت بسیاری نشان داد و بی محابات رئیس تامینات گفت: «ما از حبس نمی‌ترسیم یک سال و دو سال باشد هر چقدر باشد، نه از شاه می‌ترسیم نه از کسی دیگر.»
آیت الله اردبیلی پس از دستگیری، مدتی در تهران زندانی بود و بعد از آن که در اثر مساعی دیگر
مراجع تقلید و بزرگان
ایران و
عراق به همراه تعداد دیگری از علما آزاد شد، اجازه انتخاب محل اقامت را نداشت و به اردبیل فرستاده شد و حدود هشت سال در آنجا به صورت اقامت اجباری زندگی کرد و منشا اثرات فراوان در منطقه گردید.
در ۱۳۱۶ ق مجددا به
مشهد مهاجرت کرد و حوزه درسی در آن شهر مذهبی تشکیل داد و به تعلیم طلاب
علوم دینی پرداخت.
وی از جمله علمایی بود که پس از تشکیل
فرقه دموکرات در
آذربایجان که از طرف دولت
شوروی حمایت می‌شد، سخت به مخالفت برخاست.
او در ۱۳۶۸ ق به
زیارت خانه
خدا مشرف شد و در ۱۳۷۶ ق به
کربلا رفت.
آیت الله اردبیلی قصد داشت تا پایان عمر در
نجف اقامت نماید ولی پس از چندی اقامت در آنجا به بستر بیماری افتاد و برای درمان عازم تهران شد و در این شهر در ۲۱
ذیقعده ۱۳۷۷ ق/ ۲۹ خرداد ۱۳۳۷ درگذشت. جنازة ایشان به شهر مشهد حمل و در دارالسعاده حرم
امام رضا علیه‌السّلام به خاک سپرده شد.
برخی از تالیفات وی عبارت است از: رسالة عملیه به نام
وجیزه المسائل، صلوه المسافر. دوره کامل
فقه (خطی)، رساله در
قاعده لاضرر، رساله در تربیت، حاشیه بر
عروة الوثقی .
دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «اردبیلی، آقا سیدیونس».
