صفوان بن یحیی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابومحمد صفوان بن یحیی بجلی کوفی، ملقب به بیاع السابری (م ۲۱۰ هـ)، از اصحاب و راویان
امام کاظم و
امام رضا و
امام جواد (علیهم‌السلام) و وكیل امام رضا (علیه‌السلام) و امام جواد (علیه‌السلام) بود. صفوان را از
اصحاب اجماع، فقها و از محدثان موثق
شیعه به شمار آورده‌اند.
ابومحمد صفوان بن یحیی بجلی کوفی، ملقب به بیاع السابری، اهل
کوفه و از موالی بجیله بود
پدرش از اصحاب
امام صادق (علیه‌السلام) و صفوان از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد (علیهم‌السّلام) بود.
همچنین از وکلای امام کاظم و امام رضا (علیهما‌السّلام) به شمار می‌رفت
که راوی از آنان هم می‌باشد.
وی فروشنده پارچه‌ای ظریف به نام سابری بود. و از همین‌رو به بیاع سابری مشهور شد. او با
صفوان بن مهران جمّال تفاوت دارد.
ابوعمرو کشّی، صفوان را از جمله کسانی دانسته که علمای شیعه به اتفاق، آنان را
فقیه و دانشمند و سخن ایشان را درست می‌دانند.
صفوان از
اصحاب اجماع است و علمای شیعه بر درستی
روایات او اتفاق نظر دارند.
نجاشی او را با الفاظ ثقه و ثقه عین ستوده است
و
شیخ طوسی صفوان را نزد علمای حدیث موثق‌ترین اهل زمان خود و عابدترین و از زهّاد می‌داند.
نجاشی نیز بیاع السابری را از بزرگان شیعه و فردی عابد و زاهد و محدثی کاملا موثق دانسته و می‌گوید: به رغم این‌که واقفی‌ها نسبت به صفوان بذل و بخشش بسیار داشتند، ولی او عقیده و مذهبش را حفظ کرد و
واقفیه را نپذیرفت.
صفوان با
عبدالله بن جندب و
علی بن نعمان شراکت داشت و گزارش شده که این سه تن در
مسجدالحرام با هم‌عهد بستند که هر کدام پیش تر مُرد، آن دو دیگر واجباتی چون نماز، روزه و زکاتش را به جای آورند. چنین بود که هر دو رفیق مردند و صفوان زنده ماند، از این‌رو هر روز ۱۵۰ رکعت نماز می‌گزارد. سالی سه ماه روزه می‌داشت و هر سال سه مرتبه زکات می‌پرداخت و هرگاه انفاق می‌کرد و صدقه‌ای می‌داد، به همان میزان هم از جانب آن دو چنین می‌کرد. در باب زهد و تقوایش نیز گفته شده که شخصی از او خواست تا مبلغی (شاید معونه‌ای) را در کوفه به خانواده‌اش برساند،
ابومحمد به این سبب که شترانش در اجاره دیگران است و باید اجازه بگیرد، از پذیرش آن امتناع ورزید.
نام او در
سلسله سند بیش از ۱۱۰۰
حدیث آمده است. از
عبدالله بن مسکان،
اسحاق بن عمار و
داود بن فرقد،
ابن‌ابی‌عمیر،
ابن‌بکیر،
حمّاد بن عثمان،
عبدالله بن سنان و بسیاری دیگر
روایت شنیده است.
گروهی از محدثان و دانشمندان از
ابومحمد حدیث فراگرفته و روایت کرده‌اند که عبارت‌اند از:
فضل بن شاذان نیشابوری،
احمد بن
محمد بن ابی‌نصر بزنطی ابوعبدالله محمد بن خالد برقی،
محمد بن عیسی یقطینی،
محمد بن حمید عطار نیشابوری ایوب بن نوح و
محمد بن
حسین بن ابی‌خطاب زیّات.
صفوان نزد
ائمه (علیهم‌السلام) از جایگاه والایی برخوردار و مورد رضایت ایشان بود، به‌همین خاطر چون در سال ۲۱۰ هـ
در
مدینه از دنیا رفت، امام جواد (علیه‌السّلام)
حنوط و
کفن برای تجهیز وی فرستاده و از
اسماعیل بن موسی (پسر امام كاظم (علیه‌السّلام)) خواستند تا بر او نماز بخواند.
و در روایتی خشنودی خود را از او بیان فرموده است.
آثار و تالیفات صفوان بالغ بر سی کتاب بوده که تنها نام تالیفات زیر ثبت شده است:
مجموعه مسائلی از امام کاظم (علیه‌السّلام)
الآداب و بشارات المومن، التجارات، المحنة (المحبة) و الوظائف
الوضوء، الصلاة، الصوم، الحج، الزکاة، النکاح، الطلاق، الفرائض، الوصایا، الشراء و البیع، العتق و التدبیر، البشارات و النوادر.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۰۵، برگرفته از مقاله «
ابومحمد صفوان بن یحیی بجلی».
