طبقه خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طبقه به فضايى در ساختمان بين دو كف متوالى يا بين يك كف و سقف و همچنین به گروهى از راويان حديث يا فقها كه در سن و سال و ملاقات با امام عليه السّلام يا مشايخ حديث با يكديگر مشتركاند، اطلاق میشود.
طبقه به معناى نخست در باب ارث آمده است.
مراد از طبقه در باب ارث، رتبه بندى خويشان ميّت به لحاظ قرابت نسبى با او است كه به سه طبقه كلى تقسيم شدهاند و با وجود طبقه نزديكتر طبقه دورتر ارث نمىبرد. اين طبقات عبارتاند از:
طبقه اول: پدر، مادر، فرزند و نوه با نبود فرزند. به قول مشهور، نوه با وجود پدر و مادر ميّت ارث مىبرد.
طبقه دوم: پدر بزرگ و مادر بزرگ پدرى و مادرى هرچه بالا روند و نيز برادر و خواهر پدرى يا مادرى يا پدرى و مادرى و فرزندان آنان.
طبقه سوم: عمو، عمّه، دايى، خاله و فرزندان آنان با نبود ايشان، جز يك مورد كه پسر عموى پدرى و مادرى با عموى پدرى باهم باشند. در اين فرض، عموزاده بر عمو مقدم است. از جمله وارثان اين طبقه در صورت نبود افراد ياد شده، عمو، عمّه، دايى و خاله پدر ميّت است.
[۱] از طبقه به معناى دوم در باب حج سخن گفتهاند.
آيا طواف در طبقه فوقانى مسجد الحرام در فرض عدم امكان طواف در طبقه اول، كفايت مىكند؟ ديدگاهها مختلف است. برخى آن را كافى دانستهاند. برخى ديگر با رعايت الاقرب فالاقرب قائل به كفايت آن شدهاند. در مقابل، گروهى آن را صحيح ندانسته و نايب گرفتن براى طواف در طبقه پايين را واجب دانستهاند. برخى در مسئله احتياط كرده و جمع ميان نايب گرفتن و طواف در طبقه دوم را به احتياط لازم دانستهاند. برخى وجوب نيابت را منوط به احراز اينكه طبقه دوم بالاتر از كعبه است كردهاند و در فرض شك در آن، احتياط را در جمع بين طواف از بالا و نايب گرفتن از پايين دانستهاند.
[۲] سعى در طبقه دوم يا زيرين مسعى در صورتى كه احراز شود بين دو كوه است و عنوان سعى بين صفا و مروه بر آن صادق باشد، جايز است.
[۳] به قول برخى، رمى جمره از طبقه دوم نيز جايز است.
[۴] برخى آن را خلاف احتياط دانستهاند.
[۵] طبقه به معناى سوم از اصطلاحات علم رجال است كه به مناسبت در فقه استدلالى مطرح شده است. چينش و سازمان دهى برخى كتابهاى رجالى بر اساس طبقات رجال حديث است.
رجال برقى به عنوان قديمىترين كتاب رجالى موجود، نگاشته احمدبن محمدبن خالد برقى (م ۲۷۴ يا ۲۸۰ ه . ق) راويان احاديث را طبقه بندى كرده و ابتدا اصحاب رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سپس اصحاب امير مؤمنان عليهالسّلام و ساير امامان تا امام حسن عسكرى عليهم السّلام را به ترتيب ذكر كرده است.
پس از برقى، شيخ طوسى (م ۴۶۰ ه . ق) در كتاب رجالى خويش به نام «رجال الشيخ» يا «الابواب» راويان را بر همين اساس طبقه بندى كرده است.
[۶] برخى، طبقهبندى را از دوران خود شروع كرده، مشايخ خود را طبقه اول و مشايخ مشايخ را طبقه دوم تا اصحاب پيامبر صلّى اللّه عليه و آله ۳۱ طبقه ذكر كردهاند. چنان كه «طرائف المقال فى معرفة طبقات الرجال» نگاشته سيد على اصغر بروجردى (م ۱۳۱۳ ه . ق) اين گونه طبقهبندى كرده است.
محمدجعفر بن محمدطاهرخراسانى (م ۱۱۷۵) راويان را در هفت طبقه ذكر كرده است. وى طبقه اول را اصحاب امام سجاد، امام باقر و امام صادق عليهم السّلام قرار داده و طبقه هفتم را اصحاب امام حسن عسكرى عليه السّلام و راويانى كه معاصر آنان بودهاند، هرچند از آن حضرت روايت نكردهاند، ذكر كرده است. او امثال شيخ كلينى، على بن حسين بن بابويه و محمد بن حسن بن وليد، مشايخ صدوق، مفيد و شيخ طوسى را نيز به اين طبقه ملحق كرده است.
[۷] فهرست منابع:
[۸] جواهر الكلام، ج۳۹، ص۷ ـ ۱۱
[۹] مناسك حج، ص۳۰۹، م ۶۶۸
[۱۰] مناسك حج، ص۳۸۹ ـ ۳۹۰ م ۸۴۸ و ۸۴۹ ؛ مهذب الاحكام، ج۱۴، ص۱۳۰ ؛ كتاب الحج(شاهرودى)، ج۵، ص۲۰ ؛ تفصيل الشريعة، ج۵، ص۲۴
[۱۱] مناسك حج، ص۴۷۲، م ۹۹۵
[۱۲] مجمع المسائل، ج۱، ص۴۹۸
[۱۳] كليات فى علم الرجال، ص۶۸ ـ ۷۱
[۱۴] اكليل المنهج، ص۴۰ ـ ۴۱ .