طعمه خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طُعمه، به يك ششم اصل تركه اطلاق می‌شود.
طعمه در لغت به معناى غذايى كه خورده مى‌شود و نيز به معناى شبيه روزى (آنچه از غنيمت و مانند آن نصيب انسان مى‌گردد) و هبه آمده است؛
[۱] ليكن در اصطلاح عبارت است از يك ششم اصل تركه، كه به جد و جده ميّت داده مى‌شود.
[۲] از احكام آن در باب ارث سخن گفته‌اند.
به قول مشهور، اجداد ميّت با وجود پدر و مادر او ارث نمى‌برند. بر اين قول ادعاى اجماع شده است؛
[۳] ليكن بر والدين ميّت دادن طعمه به پدر و مادرشان (جد و جدّه ميّت) استحباب دارد.
[۴] از برخى قدما نقل شده است در صورتى كه وارثان ميّت، پدر و مادر و يك دختر باشند، جد نيز زنده باشد، نصف تركه به دختر، دو ششم به پدر و مادر و يك ششم به جدّ ميّت به ارث مى‌رسد.
[۵] آيا استحباب طعمه به جد و جده پدرى ميّت اختصاص دارد يا شامل جد و جده مادرى او نيز مى‌شود؟ مشهور قول دوم است.
[۶] برخى قدما قائل به قول نخست شده‌اند.
[۷] استحباب دادن طعمه مشروط به بيشتر بودن سهم پدر و مادر ميّت از يك ششم (سهم مقررشان) است. بنابر اين، چنانچه سهم هر دو يا يكى از آنان بيش از يك ششم نباشد، دادن طعمه بر ايشان مستحب نيست، مانند اينكه وارثان، پدر، مادر و شوهر ميّت باشند و ميّت برادرى نداشته باشد. در اين فرض سهم پدر از يك ششم بيشتر نيست و در نتيجه دادن طعمه بر او مستحب نخواهد بود؛ چنان كه اگر وارثان، پدر و مادر ميّت باشند و ميّت برادر نيز داشته باشد، بر مادر دادن طعمه استحباب ندارد؛ زيرا سهمش بيش از يك ششم نيست
[۸] در مقدار زياده بر يك ششم اختلاف است كه آيا بايد مقدار زياده يك ششم يا بيشتر باشد و در صورت كمتر بودن آن از يك ششم، طعمه مستحب نخواهد بود، يا اينكه دادن طعمه مطلقا مستحب است؛ هر چند مقدار اضافى كمتر از يك ششم باشد.
[۹] برخى مقدار طعمه را كمترين از يك ششم و زياده دانسته‌اند. بنابر اين، اگر مقدار زيادى كمتر از يك ششم باشد، همان مقدار به عنوان طعمه داده مى‌شود؛ چنان كه در صورت افزون بودن از يك ششم، تنها به اندازه يك ششم داده مى‌شود نه بيشتر.
[۱۰] مقدار طعمه بنابر قول مشهور، يك ششم از اصل تركه است.
[۱۱] از برخى قدما مقدار آن يك ششم از سهم فرزند (پدر و مادر ميّت) ـ نه از اصل مال ـ نقل شده است.
[۱۲] در صورت زنده بودن جد و جده، طعمه مساوى ميان آنان تقسيم مى‌شود و در صورت زنده بودن يكى، همه طعمه به او مى‌رسد.
[۱۳] استحباب دادن طعمه به جد و جده مشروط به زنده بودن پدر و مادر ميّت است. بنابر اين، اگر هر دو مرده باشند، طعمه به جد داده نمى‌شود و چنانچه يكى از آن دو زنده باشد بر او مستحب است كه طعمه را به پدر و مادر خود بدهد.
[۱۴] فهرست منابع:
[۱۵] لسان العرب، واژه «طعم»
[۱۶] مختلف الشيعة، ج۹، ص۱۰۵۱۰۵
[۱۷] جواهر الكلام، ج۳۹، ص۱۳۹
[۱۸] مختلف الشيعة، ج۹، ص۱۰۵
[۱۹] مختلف الشيعة، ج۹، ص۱۰۶
[۲۰] مستند الشيعة، ج۱۹، ص۲۴۸
[۲۱] الكافى فى الفقه، ص۳۷۸
[۲۲] جواهر الكلام، ج۳۹، ص۱۴۲ ـ ۱۴۴
[۲۳] الروضة البهية، ج۸، ص۱۲۲ ـ ۱۲۳ ؛ مستند الشيعة، ج۱۹، ص۲۵۳ ؛ جواهر الكلام، ج۳۹، ص۱۴۶
[۲۴] قواعد الاحكام، ج۳، ص۳۶۱ ؛ جواهر الكلام، ج۳۹، ص۱۴۶ ـ ۱۴۷
[۲۵] الروضة البهية، ج۸، ص۱۲۴
[۲۶] مختلف الشيعة، ج۹، ص۱۰۵
[۲۷] جواهر الكلام، ج۳۹، ص۱۴۲ ـ ۱۴۳
[۲۸] جواهر الكلام، ج۳۹، ص۱۴۴ .
