عامل*
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عامل به معنای فرد عهده دار امور دیگری در اموال، املاک و یا کارهای او و متصدی جمع آوری
زکات و امور مربوط به آن می‌باشد.
کاربرد نخست، معنای لغوی عامل است که در بابهایی چون
شرکت ،
مضاربه ،
مزارعه ،
مساقات و
جعاله در همین معنا به کار رفته است و احکام مرتبط با آن در عناوین یاد شده و سایر مدخلهای مربوط می‌آید.
عامل به معنای دوم، کاربرد اصطلاحی آن است و به کسی گویند که از سوی
امام علیه السّلام یا نایب ایشان عهده دار جمع آوری زکات و امور مربوط به آن است؛ از ثبت، نگهداری و حسابرسی گرفته تا رساندن آن به امام علیه السّلام و توزیع میان نیازمندان.
عامل به این معنا در
قرآن کریم و نیز
روایات و به تبع در کلمات
فقها در باب زکات آمده است.
از وظایف امام علیه‌السلام یا نایب ایشان، گماردن عامل برای جمع آوری زکات و امور مربوط به آن است. عاملان جزء هشت گروه مستحق دریافت زکات‌اند و
فقیر بودن شرط استحقاق آنان نیست؛ بلکه در صورت توانگر بودن نیز استحقاق دریافت آن را دارند.
کسی که به عنوان عامل نصب می‌شود باید دارای شرایط زیر باشد:
(۱)
تکلیف (
بلوغ و
عقل ).
(۲)
ایمان (=
شیعه دوازده امامی بودن).
(۳) هاشمی نبودن (
بنی‌هاشم ).
(۴) عادل بودن
برخی امین و مورد وثوق بودن را کافی دانسته و عدالت را شرط ندانسته‌اند.
آیا علاوه بر شرایط یاد شده، آزاد بودن (برده نبودن) و نیز آشنایی به احکام مبتلابه شرعی نیز شرط است یا نه؟ مسئله محل اختلاف است.
در روایات درباره نحوه برخورد عامل با زکات دهنده هنگام گرفتن زکات و آدابی که بایسته است رعایت کند، رهنمودهایی داده شده است که در این مختصر نمی‌گنجد.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، زير نظر آيت‌الله محمود هاشمى‌شاهرودى، ج۵، ص۳۰۱، برگرفته از مقاله«عامل».
