• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبدالرحمان بن حماد صیرفی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابوالقاسم عبدالرحمان بن حماد صیرفی کوفی، از محدثین قرن سوم قمری بوده و در مورد نام وی اختلاف وجود دارد؛ برخی به نام عبدالرحمان بن حماد و برخی دیگر به نام عبدالرحمان بن ابی حماد ذکر کرده‌اند.


ابوالقاسم عبدالرحمان بن حماد صیرفی کوفی، از محدثین قرن سوم قمری است.

در مورد نام عبدالرحمان اختلافاتی وجود دارد، در ذیل به آن اشاره می‌شود.

۲.۱ - نجاشی

 نجاشی از ابوالقاسم عبدالرحمان با عنوان عبدالرحمان بن ابی حماد،
[۱] نجاشی، ابو العبّاس، رجال النجاشی، ج۲، ص۵۱.    
و به تبع وی علامه و ابن داود نیز با همین عنوان از وی یاد نموده‌اند،
[۲] علامة حلي، خلاصة الاقوال، ص۳۷۵.    
[۳] ابن داوود حلي، رجال ابن داود، ص۲۵۶.    


۲.۲ - شیخ طوسی

 شیخ طوسی در الفهرست و اختیار معرفة الرجال، ابوالقاسم عبدالرحمان را عبدالرحمان بن حماد معرفی کرده است.
[۴] شيخ طوسي، الفهرست (طوسی)، ص۹ و ۱۰۹.    
[۵] شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ذیل یونس بن ظبیان، ص۳۶۴، ش۶۷۴.    
[۶] شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ذیل عمار ساباطی، ص۴۰۶، ش۷۶۳    


۲.۳ - مرحوم تستری

به گفته مرحوم تستری، از این که هر یک از نجاشی و شیخ به همان عنوان خود اکتفا کرده و عنوان دیگر را در کتاب‌های خود ذکر نکرده‌اند، معلوم می‌شود که عبدالرحمان بن حماد و عبدالرحمان بن ابی حماد یکی هستند و بنابراین، باید یکی از آنها (شیخ یا نجاشی) اشتباه کرده باشد. آنچه صحت کلام شیخ را تایید می‌کند این است که در اسناد اخبارِ کافی و تهذیب و استبصار، عبدالرحمان بن حماد وارد شده است نه عبدالرحمان بن ابی حماد.
[۷] تستري، شيخ محمد تقي، قاموس الرجال، ج۶، ص۸۰.    


۲.۴ - مرحوم خوئی

مرحوم خوئی نیز عبدالرحمان بن حماد را صحیح دانسته است و به گفته وی، کلمه «ابی» در کلام نجاشی باید از سهو قلم او یا زیادی ناسخان باشد، چرا که ممکن نیست نجاشی از کسی یاد کرده باشد که اصلا روایتی از او در کتاب‌های حدیثی مذکور یافت نشده و در مقابل، کسی را که بسیار در اسناد روایات واقع شده و صاحب کتاب نیز است یعنی عبدالرحمان بن حماد از قلم بیندازد. از طرفی نمی‌توان گفت که صحیح «ابن ابی حماد» است و کلمه «ابی» از کلام شیخ افتاده است، زیرا در این صورت باید ملتزم شویم که در اسناد روایات کافی، تهذیب و کامل الزیارات نیز در تمام موارد کلمه «ابی» ساقط شده و این چیزی است که نمی‌توان به آن ملتزم شد.
[۸] خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۱۸.    


۲.۵ - جمع‌بندی

در این میان با مراجعه به منابع اهل‌ سنت در حدیث، تاریخ و تفسیر مشاهده می‌شود که آنچه در این منابع در میان اسناد روایات وجود دارد، عبدالرحمان بن ابی حماد تمیمی مقرِئی
[۹] طبراني‌، سليمان بن احمد، المعجم الصغیر، ج۲، ص۲۲.    
[۱۰] رازي، ابن ابي حاتم، الجرح و التعدیل، ج۵، ص۲۴۴.    
یا مِنْقری
[۱۱] ابن عساكر، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۲۷۳.    
است، نه عبدالرحمان بن حماد صیرفی کوفی، و نام پدر عبدالرحمان بن ابی حماد تمیمی را شُکَیْل یا سکین و کنیه او را ابومحمد گفته‌اند،
[۱۲] ذهبي، شمس الدين، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۲۲۹.    
در حالی که مرحوم خوئی و تستری بر این که نام پدر عبدالرحمان، حماد و کنیه او ابوالقاسم است، تاکید ورزیده‌اند.
[۱۳] خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث،ج۱۰، ص۳۱۹.    
[۱۴] تستري، شيخ محمد تقي، قاموس الرجال، ج۶، ص۸۰.    
گذشته از این، در منابع شیعی و اهل سنت اساتید و شاگردان آن دو متفاوت‌اند.
[۱۵] خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث ج۹، ص۳۲۳.
[۱۶] ذهبي، شمس الدين، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۲۲۹.    
از اینجا گمانِ قوی حاصل می‌شود که عبدالرحمان بن حماد در منابع شیعی که گاهی با عنوان عبدالرحمان بن ابی حماد هم ذکر شده،
[۱۷] نعماني، محمد بن إبراهيم، الغیبه (نعمانی)، ۳۱۲.    
[۱۸] كوفي، فرات بن إبراهيم، تفسیر فرات کوفی، ج۱، ص۴۲۸.    
شخصی غیر از عبدالرحمان بن ابی حماد تمیمی مذکور در منابع اهل سنت است. اما ابوالقاسم عبدالرحمان بن حماد صیرفی اهل کوفه بود که به قم مهاجرت نمود و در این شهر رحل اقامت افکند. او صاحبخانه احمد بن ابی عبدالله برقی بود و وی را متهم به ضعف و غلوّ نموده‌اند.
[۱۹] نجاشی، ابو العبّاس، رجال النجاشی ج۱، ص۲۳۸.    
به گفته مرحوم خوئی، ضعف او ثابت نشده است.
[۲۰] خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۱۸.    


عبدالرحمان بن حماد از محمد بن سهل بن یسع،
[۲۱] شيخ طوسي، الفهرست (طوسی)، ص۴۳.    
ابن فضّال،
[۲۲] شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ص۳۶۴.    
مروک بن عبید،
[۲۳] شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ص۴۰۶.    
ابراهیم بن عبدالحمید، بشیر بن سعید، حنان بن سدیر صیرفی، زیاد قندی، عبدالله بن ابراهیم جعفری، عمر بن یزید، محمد بن اسحاق، حلبی، یونس بن یعقوب، محمد بن سنان و بعضی دیگر روایت کرده
[۲۴] خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۵۱.    
و محمد بن حسین بن ابی خطاب زیّات (م۲۶۲ هـ)،
[۲۵] نجاشی، ابو العبّاس، رجال النجاشی ج۱، ص۲۳۹.    
حسین بن عبدالجبار (ابن ابی الصهبان)،
[۲۶] شيخ طوسي، الفهرست (طوسی)، ص۴۳.    
ابوسعید آدمی، ابواسحاق ابراهیم بن‌هاشم،
[۲۷] شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ص۳۶۴.    
[۲۸] شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ص۴۰۶    
[۲۹] قهپايى، عنايةالله، مجمع الرجال، ج۶، ص۲۸۴.    
ابن ابی عمیر، ابراهیم بن اسحاق نهاوندی، احمد بن محمد بن اسحاق و برخی دیگر
[۳۰] خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۵۲.    
از او روایت کرده‌اند.

شیخ عبدالرحمان بن حماد را صاحب کتاب حدیثی دانسته که احمد برقی از پدرش این کتاب را روایت کرده است.
[۳۱] شيخ طوسي، الفهرست (طوسی)، ص۱۷۷.    
به گفته برخی، احمد بن ابی عبدالله برقی خود این کتاب را از او روایت کرده نه به واسطه پدرش، و کلمه «عن ابیه» که در کلام شیخ آمده، اشتباه است.
[۳۲] خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث،ج۱۰، ص۳۵۰.    
[۳۳] شيخ طوسي، الفهرست (طوسی)، ص۱۷۷.    
اما کتاب الحروف در علوم قرآن که الندیم از تالیفات عبدالرحمان بن ابی حماد کوفی به شمار آورده،
[۳۴] علامة حلي، خلاصة الاقوال، ص۲۳۹.
[۳۵] ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۷۹.    
ظاهراً از عبدالرحمان بن ابی حماد تمیمی مقرئی است که در منابع اهل سنت بسیار از او روایت شده است.

۱. ↑ نجاشی، ابو العبّاس، رجال النجاشی، ج۲، ص۵۱.    
۲. ↑ علامة حلي، خلاصة الاقوال، ص۳۷۵.    
۳. ↑ ابن داوود حلي، رجال ابن داود، ص۲۵۶.    
۴. ↑ شيخ طوسي، الفهرست (طوسی)، ص۹ و ۱۰۹.    
۵. ↑ شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ذیل یونس بن ظبیان، ص۳۶۴، ش۶۷۴.    
۶. ↑ شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ذیل عمار ساباطی، ص۴۰۶، ش۷۶۳    
۷. ↑ تستري، شيخ محمد تقي، قاموس الرجال، ج۶، ص۸۰.    
۸. ↑ خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۱۸.    
۹. ↑ طبراني‌، سليمان بن احمد، المعجم الصغیر، ج۲، ص۲۲.    
۱۰. ↑ رازي، ابن ابي حاتم، الجرح و التعدیل، ج۵، ص۲۴۴.    
۱۱. ↑ ابن عساكر، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۲۷۳.    
۱۲. ↑ ذهبي، شمس الدين، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۲۲۹.    
۱۳. ↑ خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث،ج۱۰، ص۳۱۹.    
۱۴. ↑ تستري، شيخ محمد تقي، قاموس الرجال، ج۶، ص۸۰.    
۱۵. ↑ خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث ج۹، ص۳۲۳.
۱۶. ↑ ذهبي، شمس الدين، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۲۲۹.    
۱۷. ↑ نعماني، محمد بن إبراهيم، الغیبه (نعمانی)، ۳۱۲.    
۱۸. ↑ كوفي، فرات بن إبراهيم، تفسیر فرات کوفی، ج۱، ص۴۲۸.    
۱۹. ↑ نجاشی، ابو العبّاس، رجال النجاشی ج۱، ص۲۳۸.    
۲۰. ↑ خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۱۸.    
۲۱. ↑ شيخ طوسي، الفهرست (طوسی)، ص۴۳.    
۲۲. ↑ شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ص۳۶۴.    
۲۳. ↑ شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ص۴۰۶.    
۲۴. ↑ خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۵۱.    
۲۵. ↑ نجاشی، ابو العبّاس، رجال النجاشی ج۱، ص۲۳۹.    
۲۶. ↑ شيخ طوسي، الفهرست (طوسی)، ص۴۳.    
۲۷. ↑ شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ص۳۶۴.    
۲۸. ↑ شيخ طوسي، اختیار معرفة الرجال، ص۴۰۶    
۲۹. ↑ قهپايى، عنايةالله، مجمع الرجال، ج۶، ص۲۸۴.    
۳۰. ↑ خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۵۲.    
۳۱. ↑ شيخ طوسي، الفهرست (طوسی)، ص۱۷۷.    
۳۲. ↑ خوئي، سيد ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث،ج۱۰، ص۳۵۰.    
۳۳. ↑ شيخ طوسي، الفهرست (طوسی)، ص۱۷۷.    
۳۴. ↑ علامة حلي، خلاصة الاقوال، ص۲۳۹.
۳۵. ↑ ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۷۹.    



پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۴۰، برگرفته از مقاله «عبدالرحمان بن حماد صیرفی».



جعبه ابزار