عبداللّه بن حسن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عبدالله فرزند
امام حسن مجتبی علیهما السلام از
شهیدان قیام مقدس حسینی است.
عالمان رجال و تاریخ و نسب درباره مادر عبدالله بن حسن به اختلاف سخن گفتهاند:
گروهی او را
ام ولدی به نام نفیله
یا حبیبه
دانستهاند.
گروهی دیگر او را دختر سلیل
یا شلیل
بن عبدالله بجلی و نامش را رَمْله
نوشتهاند.
برخی دیگر وی را رباب
می دانند.
در برخی نسخه‌های
رجال شیخ طوسی، نام مادر عبدالله بن حسن علیه السلام، رباب دختر امریء القیس بن عدی بن اوس بن جابر بن کعب بن علیم، از
طایفه بنی کلب بن وبره، آمده است.
اما به عقیده شماری از رجالشناسان، این سخن اشتباه است؛ زیرا رباب- با نیای مذکور- همسر
امام حسین علیه السلام بوده است.
برخی مادر وی را امرباب دختر امریء القیس خواندهاند.
مامقانی در توجیه این نظریه که مادر عبدالله بن حسن علیه السلام، امرباب، بوده است- بدون ذکر سند- چنین مینویسد: امرئ القیس( پدر امّرباب)، در زمان
خلیفه دوم، وارد
مدینه شد و سه دختر داشت.
امام علی علیه السلام یکی از دختران وی را خود به همسری برگزید و از آن دو دیگر، یکی را به نام« رباب» به همسری
امام حسین علیه السلام درآورد؛ و دختر دیگر را که کنیهاش« امرباب» بود، به همسری
امام حسن علیه السلام درآمد. البته بر این نظریه نیز اشکال شده است.
بیشتر منابع نوشتهاند که عبدالله بن حسن، روز
عاشورا و هنگام
شهادت نا
بالغ بوده است؛ با این وصف، برخی گفتهاند که
امام حسین علیه السلام، دختر گرامیشان،
حضرت سکینه علیها السلام، را به عقد
ازدواج عبدالله بن حسن علیه السلام درآورده بود.
در
اعلام الوری آمده است که عبدالله بن حسن علیه السلام پیش از رسیدن به وصال همسرش به شهادت رسید.
برخی
شهادت وی را پس از پیکار در صحنه کارزار دانستهاند. مؤلف
الفتوح مینویسد:
پس از
شهادت عون بن عبدالله جعفر، عبدالله بن حسن علیه السلام عازم میدان شد. چهرهاش چون ماه تابان بود. پیراهن و شلواری بر تن، و شمشیری برّان در دست داشت.
وی در میدان این گونه
رجز میخواند:
انْ تُنکرُونی فَانا فَرْعُ الْحَسَن • سِبْطُ النَّبِی المُصْطَفی المُؤْتَمَن
هَذَا حُسَینٌ کاسیرٍ مُرْتَهَن • بَینَ اناسٍ لا سُقُوا صَوْبَ المُزن
اگر مرا نمیشناسید، من فرزند حسنم -علیه السلام-، نواده پیامبر برگزیده و امین.این
حسین -علیه السلام- است؛ که در میان مردمی، که خدایشان از باران سیراب نگرداند، چون اسیری گرفتار آمده است.
خوارزمی، رجز دیگری برای عبدالله بن حسن علیه السلام نقل کرده است:
انْ تُنْکرُونی فَانا ابْنُ حَیدَرَة • ضِرْغامُ آجامٍ وَلَیثُ قَسْوَرَة
عَلَی الأعادِی مِثْلُ رِیحٍ صَرْصَرَة • اکیلُکمْ بِالسَّیفِ کیلُ السَّنْدَرَة
اگر مرا نشناسید، من فرزند حیدرم؛ چون شیر بیشهزاران تهمتن و دلیرم.بر دشمنان همچو طوفانم و آنان را قتل عام خواهم کرد.
عبدالله پس از کشتن چهارده تن از دشمنان، سرانجام به وسیله
هانی بن شبیب حضرمی به
شهادت رسید.
در کتاب
مناقب آمده است که قاتل عبدالله بن حسن علیه السلام صورتش سیاه شد.
در
تذکرة الخواص ، نام قاتل عبدالله بن حسن علیه السلام،
سعد بن عمر بن نفیل ازدی گفته شده است هنگام شهادتش
امام حسین علیه السلام خطاب به او و دیگر اهل بیت فرمود: ای فرزندم و ای همه خاندانم
صبر کنید. به خدا
سوگند، پس از امروز هیچگاه سختی و ناگواری نخواهید دید. .
در
زیارت منسوب به
ناحیه مقدسه، بر این
شهید بزرگوار درود و تهنیت و بر قاتلش
لعن و
نفرین فرستاده شده است.
در معدودی از منابع نقل شده که
امام حسن علیه السلام دو پسر به نام عبدالله و
عبدالله اصغر داشته است. اما همین منابع، وقتی فرزندان
شهید امام حسن علیه السلام در
کربلا را نام میبرند، فقط از یک عبدالله بن حسن علیه السلام یاد میکنند.
در چند کتاب متأخّر نیز از عبدالله اکبر و عبدالله اصغر، به عنوان
فرزندان امام حسن علیه السلام و
شهید کربلا یاد شده است؛ و آنچه را که در منابع کهن درباره عبدالله بن حسن علیه السلام آمده، بخشی را برای عبدالله اکبر و بخشی را برای عبدالله اصغر بازگو کردهاند.
در پارهای از این کتابها از
فرزندان امام حسن به نامهای عبدالله بن حسن علیه السلام( بدون لقب« اصغر») و عبدالله اکبر نام برده شده است. مؤلف «
وسیلة الدارین» میگوید: به گمان من عبدالله اکبر، همان عبدالله بن حسن علیه السلام است؛ و
امام حسن علیه السلام دو فرزند به نام عبدالله نداشته است.
همچنین پارهای مآخذ نقل کردهاند که عبدالله بن حسن علیه السلام همان
ابوبکر بن حسن علیه السلام است.
ولی بیشتر مآخذ این دو نفر و قاتلین آنها را جداگانه معرفی نمودهاند.
جمعی از نویسندگان، پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص۲۳۱-۲۳۴.
