• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبداللّه‌ بن حسن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عبدالله فرزند امام حسن مجتبی علیهما السلام از شهیدان قیام مقدس حسینی است.
[۶] تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام، ش۱۱.
[۷] مروج الذهب ج۳، ص۶۱.
[۹] مقاتل الطالبیین، ص۸۹.
[۱۰] لباب الانساب ج۱، ص۳۴۲- ۳۴۳.
[۱۱] جمهرة انساب العرب، ص۳۸- ۳۹.
[۱۳] رجال العلامة الحلی( خلاصة الاقوال)، ص۱۰۴.
[۱۴] مجمع الرجال ج۳، ص۲۷۸.
[۱۵] جامع الرواة ج۱، ص۴۸۱.
[۱۶] منتهی المقال ج۴، ص۱۷۵.





عالمان رجال و تاریخ و نسب درباره مادر عبدالله بن حسن به اختلاف سخن گفته‏‌اند:

۱.۱ - ام ولد


گروهی او را ام‌ ولدی
[۲۰] مقاتل الطالبیین، ص۸۹.
[۲۱] تسمیة من قتل مع‏‌الحسین علیه السلام، ش۱۱.
به نام نفیله
[۲۲] تذکرة الخواص، ص۱۹۵.
یا حبیبه
[۲۳] لباب الانساب ج۱، ص۳۴۲.
دانسته‏‌اند.

۱.۲ - رمله


گروهی دیگر او را دختر سلیل
[۲۴] مقاتل الطالبیین، ص۸۹.
[۲۵] انصارالحسین، ص۱۳۲.
یا شلیل
[۲۶] ابصارالعین، ص۷۳.
[۲۷] ذخیرة الدارین، ص۱۴۹.
بن عبدالله بجلی و نامش را رَمْله
[۲۸] ذخیرةالدارین، ص۱۴۹.
[۲۹] تنقیح المقال ج۲، ص۱۷۸.
نوشته‌‏اند.

۱.۳ - رباب


برخی دیگر وی را رباب
[۳۱] مجمع الرجال ج۳، ص۲۸۸.
می دانند.
در برخی نسخه‌های رجال شیخ طوسی، نام مادر عبدالله بن حسن علیه السلام، رباب دختر امری‏ء القیس بن عدی بن اوس بن جابر بن کعب بن علیم، از طایفه بنی کلب بن وبره، آمده است. اما به عقیده شماری از رجال‏شناسان، این سخن اشتباه است؛ زیرا رباب- با نیای مذکور- همسر امام حسین علیه السلام بوده است.
[۳۳] قاموس الرجال ج۶، ص۳۱۷.
[۳۴] معجم رجال الحدیث ج۱۰، ص۱۶۴-۱۶۵.




برخی مادر وی را ام‌‏رباب دختر امری‏ء القیس خوانده‌‏اند.
[۳۶] جامع الرواة ج۱، ص۴۸۱.
[۳۷] منتهی المقال ج۴، ص۱۷۵.
[۳۸] تنقیح المقال ج۲، ص۱۷۸.
مامقانی در توجیه این نظریه که مادر عبدالله بن حسن علیه السلام، ام‌‏رباب، بوده است- بدون ذکر سند- چنین می‏‎نویسد: امرئ القیس( پدر امّ‏‌رباب)، در زمان خلیفه دوم، وارد مدینه شد و سه دختر داشت. امام علی علیه السلام یکی از دختران وی را خود به همسری برگزید و از آن دو دیگر، یکی را به نام« رباب» به همسری امام حسین علیه السلام درآورد؛ و دختر دیگر را که کنیه‏‌اش« ام‏رباب» بود، به همسری امام حسن علیه السلام درآمد. البته بر این نظریه نیز اشکال شده است.
[۳۹] قاموس الرجال ج۶، ص۳۱۷.




بیشتر منابع نوشته‏‌اند که عبدالله بن حسن، روز عاشورا و هنگام شهادت نا بالغ بوده است؛ با این وصف، برخی گفته‌‏اند که امام حسین علیه السلام، دختر گرامیشان، حضرت سکینه علیها السلام، را به عقد ازدواج عبدالله بن حسن علیه السلام درآورده بود.
[۴۰] المجدی فی انساب لطالبیین، ص۱۹.
[۴۱] اعلام الوری، ص۲۱۴.
در اعلام الوری آمده است که عبدالله بن حسن علیه السلام پیش از رسیدن به وصال همسرش به شهادت رسید.
[۴۲] اعلام الوری، ص۲۱۴.




برخی شهادت وی را پس از پیکار در صحنه کارزار دانسته‌‏اند. مؤلف الفتوح می‏‌نویسد:
پس از شهادت عون بن عبدالله جعفر، عبدالله بن حسن علیه السلام عازم میدان شد. چهره‏‌اش چون ماه تابان بود. پیراهن و شلواری بر تن، و شمشیری برّان در دست داشت.
[۴۳] الفتوح ج۵، ص۲۰۴-۲۰۵.




وی در میدان این گونه رجز می‏خواند:
انْ تُنکرُونی فَانا فَرْعُ الْحَسَن • سِبْطُ النَّبِی المُصْطَفی المُؤْتَمَن‏
هَذَا حُسَینٌ کاسیرٍ مُرْتَهَن • بَینَ اناسٍ لا سُقُوا صَوْبَ المُزن
[۴۴] الفتوح ج۵، ص۲۰۴-۲۰۵.

اگر مرا نمی‌‏شناسید، من فرزند حسنم -علیه السلام‏-، نواده پیامبر برگزیده و امین.این حسین -علیه السلام‌- است؛ که در میان مردمی، که خدایشان از باران سیراب نگرداند، چون اسیری گرفتار آمده است.
خوارزمی، رجز دیگری برای عبدالله بن حسن علیه السلام نقل کرده است:
انْ تُنْکرُونی فَانا ابْنُ حَیدَرَة • ضِرْغامُ آجامٍ وَلَیثُ قَسْوَرَة
عَلَی الأعادِی مِثْلُ رِیحٍ صَرْصَرَة • اکیلُکمْ بِالسَّیفِ کیلُ السَّنْدَرَة
[۴۶] مقتل الحسین علیه السلام، خوارزمی ج۲، ص۳۲.

اگر مرا نشناسید، من فرزند حیدرم؛ چون شیر بیشه‌‏زاران تهمتن و دلیرم.بر دشمنان همچو طوفانم و آنان را قتل عام خواهم کرد.



عبدالله پس از کشتن چهارده تن از دشمنان، سرانجام به وسیله هانی بن شبیب حضرمی به شهادت رسید. در کتاب مناقب آمده است که قاتل عبدالله بن حسن علیه السلام صورتش سیاه شد. در تذکرة الخواص
[۴۹] تذکرة الخواص، ص۲۲۹.
، نام قاتل عبدالله بن حسن علیه السلام، سعد بن عمر بن نفیل ازدی گفته شده است هنگام شهادتش امام حسین علیه السلام خطاب به او و دیگر اهل بیت فرمود: ای فرزندم و ای همه خاندانم صبر کنید. به خدا سوگند، پس از امروز هیچ‏گاه سختی و ناگواری نخواهید دید. .
[۵۰] الفتوح ج۵، ص۲۰۵.




در زیارت منسوب به ناحیه مقدسه، بر این شهید بزرگوار درود و تهنیت و بر قاتلش لعن و نفرین فرستاده شده است.
[۵۱] الاقبال ج۳، ص۷۵.




در معدودی از منابع نقل شده که امام حسن علیه السلام دو پسر به نام عبدالله و عبدالله اصغر داشته است. اما همین منابع، وقتی فرزندان شهید امام حسن علیه السلام در کربلا را نام می‏‌برند، فقط از یک عبدالله بن حسن علیه السلام یاد می‌‏کنند.
[۵۲] تذکرة الخواص، ص۱۹۴-۱۹۵.
[۵۳] تذکرة الخواص، ص۲۲۹.
[۵۴] مناهل الضرب، ص۸۹-۹۰.
در چند کتاب متأخّر نیز از عبدالله اکبر و عبدالله اصغر، به عنوان فرزندان امام حسن علیه السلام و شهید کربلا یاد شده است؛ و آنچه را که در منابع کهن درباره عبدالله بن حسن علیه السلام آمده، بخشی را برای عبدالله اکبر و بخشی را برای عبدالله اصغر بازگو کرده‏‌اند.
[۵۵] فرسان الهیجاء ج۱، ص۲۳۸-۲۴۰.
[۵۶] یاران پایدار، ص۱۰۱-۱۰۳.
[۵۷] ناسخ التواریخ ج۲، ص۳۲۹-۳۳۰.
[۵۸] دائرة المعارف الحسینیة ج۵، ص۱۶۳.
[۵۹] دائرة المعارف الحسینیة ج۶، ص۲۵۷.
[۶۰] مقتل الحسین مقرم، ص۲۶۴.
[۶۱] مقتل الحسین مقرم، ص۲۸۰.
[۶۲] وسیلة الدارین، ص۲۴۸-۲۵۰.
در پاره‏ای از این کتاب‌‏ها از فرزندان امام حسن به نام‏‌های عبدالله بن حسن علیه السلام( بدون لقب« اصغر») و عبدالله اکبر نام برده شده است. مؤلف «وسیلة الدارین» می‏‌گوید: به گمان من عبدالله اکبر، همان عبدالله بن حسن علیه السلام است؛ و امام حسن علیه السلام دو فرزند به نام عبدالله نداشته است.
[۶۳] وسیلة الدارین، ص۲۴۸-۲۵۰.

همچنین پاره‏‌ای مآخذ نقل کرده‏اند که عبدالله بن حسن علیه السلام همان ابوبکر بن حسن علیه السلام است.
[۶۴] المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۹.
[۶۵] عمدة الطالب، ص۶۸.
[۶۶] مقتل الحسین مقرم، ص۲۶۴.
ولی بیشتر مآخذ این دو نفر و قاتلین آنها را جداگانه معرفی نموده‌‏اند.


 
۱. الارشاد ج۲، ص۲۶.    
۲. الارشاد ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱.    
۳. الارشاد ج۲، ص ۱۲۵.    
۴. رجال الطوسی، ص۱۰۲.    
۵. تاریخ الطبری، ج۴، ص۳۵۹.    
۶. تسمیة من قتل مع الحسین علیه السلام، ش۱۱.
۷. مروج الذهب ج۳، ص۶۱.
۸. مناقب آل ابی‌طالب ج۳، ص۲۵۵.    
۹. مقاتل الطالبیین، ص۸۹.
۱۰. لباب الانساب ج۱، ص۳۴۲- ۳۴۳.
۱۱. جمهرة انساب العرب، ص۳۸- ۳۹.
۱۲. رجال ابن داود، ص۱۱۸.    
۱۳. رجال العلامة الحلی( خلاصة الاقوال)، ص۱۰۴.
۱۴. مجمع الرجال ج۳، ص۲۷۸.
۱۵. جامع الرواة ج۱، ص۴۸۱.
۱۶. منتهی المقال ج۴، ص۱۷۵.
۱۷. نقدالرجال ج۳، ص۹۸.    
۱۸. الارشاد ج۲، ص۲۰.    
۱۹. تاریخ طبری ج۴، ص۳۵۹.    
۲۰. مقاتل الطالبیین، ص۸۹.
۲۱. تسمیة من قتل مع‏‌الحسین علیه السلام، ش۱۱.
۲۲. تذکرة الخواص، ص۱۹۵.
۲۳. لباب الانساب ج۱، ص۳۴۲.
۲۴. مقاتل الطالبیین، ص۸۹.
۲۵. انصارالحسین، ص۱۳۲.
۲۶. ابصارالعین، ص۷۳.
۲۷. ذخیرة الدارین، ص۱۴۹.
۲۸. ذخیرةالدارین، ص۱۴۹.
۲۹. تنقیح المقال ج۲، ص۱۷۸.
۳۰. رجال الطوسی، ص۱۰۲.    
۳۱. مجمع الرجال ج۳، ص۲۸۸.
۳۲. رجال طوسی، ص۱۰۲.    
۳۳. قاموس الرجال ج۶، ص۳۱۷.
۳۴. معجم رجال الحدیث ج۱۰، ص۱۶۴-۱۶۵.
۳۵. رجال الطوسی، ص۱۰۲.(پاورقی)    
۳۶. جامع الرواة ج۱، ص۴۸۱.
۳۷. منتهی المقال ج۴، ص۱۷۵.
۳۸. تنقیح المقال ج۲، ص۱۷۸.
۳۹. قاموس الرجال ج۶، ص۳۱۷.
۴۰. المجدی فی انساب لطالبیین، ص۱۹.
۴۱. اعلام الوری، ص۲۱۴.
۴۲. اعلام الوری، ص۲۱۴.
۴۳. الفتوح ج۵، ص۲۰۴-۲۰۵.
۴۴. الفتوح ج۵، ص۲۰۴-۲۰۵.
۴۵. مناقب ال ابی طالب ج۳، ص۲۵۵.    
۴۶. مقتل الحسین علیه السلام، خوارزمی ج۲، ص۳۲.
۴۷. مناقب آل ابی‌طالب ج۳، ص۲۵۵.    
۴۸. مناقب آل ابی‌طالب ج۳، ص۲۵۵.    
۴۹. تذکرة الخواص، ص۲۲۹.
۵۰. الفتوح ج۵، ص۲۰۵.
۵۱. الاقبال ج۳، ص۷۵.
۵۲. تذکرة الخواص، ص۱۹۴-۱۹۵.
۵۳. تذکرة الخواص، ص۲۲۹.
۵۴. مناهل الضرب، ص۸۹-۹۰.
۵۵. فرسان الهیجاء ج۱، ص۲۳۸-۲۴۰.
۵۶. یاران پایدار، ص۱۰۱-۱۰۳.
۵۷. ناسخ التواریخ ج۲، ص۳۲۹-۳۳۰.
۵۸. دائرة المعارف الحسینیة ج۵، ص۱۶۳.
۵۹. دائرة المعارف الحسینیة ج۶، ص۲۵۷.
۶۰. مقتل الحسین مقرم، ص۲۶۴.
۶۱. مقتل الحسین مقرم، ص۲۸۰.
۶۲. وسیلة الدارین، ص۲۴۸-۲۵۰.
۶۳. وسیلة الدارین، ص۲۴۸-۲۵۰.
۶۴. المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۹.
۶۵. عمدة الطالب، ص۶۸.
۶۶. مقتل الحسین مقرم، ص۲۶۴.




جمعی از نویسندگان، پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ص۲۳۱-۲۳۴.










جعبه ابزار