عتیق (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عتیق:
(وَ لْيَطَّوَّفوا بِالْبَيْتِ الْعَتيقِ) عتیق: از مادّه
«عتق» به معنى «آزاد شدن از بند رقّيت» است و وجه تسميه «بيت العتيق» به خانه كعبه در آيه مورد بحث ممكن است از اين نظر باشد كه خانه كعبه از قيد ملكيت بندگان آزاد است و در هيچ زمانى جز خدا مالكى نداشته است و نيز از قيد سيطره جبّارانى همچون ابرهه‌ها آزاد شده است.
يكى از معانى «عتيق» گرامى و گران‌بهاست كه اين مفهوم نيز در خانه كعبه به وضوح ديده مى‌شود.
ديگر از معانى «عتيق» «قديم»است، چنان كه «
راغب» در
مفردات گويد: العتيق المقدم فى الزمان أو المكان أو الرُّتبة؛ «عتيق چيزى است كه از نظر زمان يا مكان و يا رتبه متقدم باشد.»
اين نيز روشن است كه خانه كعبه قديمى‌ترين كانون توحيد است و به گفته قرآن (آل عمران۹۶)
اولين خانه‌اى است كه براى انسان‌ها برپاشده است.
به موردی از کاربرد
عتیق در
قرآن، اشاره می‌شود:
(ثُمَّ لْيَقْضوا تَفَثَهُمْ وَ لْيوفوا نُذورَهُمْ وَ لْيَطَّوَّفوا بِالْبَيْتِ الْعَتيقِ) (سپس، بايد آلودگی‌هايشان را برطرف سازند و به نذرهاى خود وفا كنند و بر گردِ خانه گرامى كعبه، طواف كنند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از
(وَ لْيَطَّوَّفوا بِالْبَيْتِ الْعَتيقِ) بنا بر آنچه در تفسير ائمه اهل بيت (ع) آمده، طواف نساء است، چون خروج از احرام به طورى كه همه محرمات احرام حلال شود جز با طواف نساء صورت نمى‌گيرد و طواف نساء آخرين عمل حج است كه بعد از آن تمامى محرمات حلال مى‌شود و منظور از بيت عتيق كعبه است كه به خاطر قديمى بودنش به اين نام ناميده شده، چون اولين خانه‌اى كه براى عبادت خدا در زمين ساخته شد همين كعبه بوده هم چنان كه قرآن كريم هم فرموده:
(إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذی بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَ هُدىً لِلْعالَمینَ) و امروز قريب چهار هزار سال از عمر اين خانه مى‌گذرد و هنوز آباد و معمور است و در آن روزهايى كه آيات مورد بحث نازل مى‌شود بيش از دو هزار و پانصد سال از عمر آن گذشته بود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عتیق»، ج۳، ص۹۶.
