عدم تناقض
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
"تناقض" مصدر باب "تفاعل" و بمعنی از هم گسیختن و شکستن می‌باشد، مثل شکستن
استخوان و از هم گسیختن
ریسمان و تناقض در
کلام ، یعنی گفتار
ضد ونقیض،
تناقض از دو
قضیه تشکیل شده که یکی وجودی و دیگری عدمی است و میان آن دو قضیه نهایت
نفرت و
عناد وجود دارد، بگونه ای که هیچ گاه با هم جمع نمی‌شوند و همین طور نبود هر دوی آن‌ها نیز ممکن نیست، به نوعی که هیچ‌کدام از آن دو قضیه یا دو شی موجود نباشند.
تناقض منحصر در دو قضیه نیست بلکه در مفردات نیز وجود دارد هر چند در نهایت، برگشت مفردات به قضایا می‌باشد.
مقصود از واژه نقض در
قرآن بیش‌تر نقض
معنوی است مانند:
«وَ أَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذا عاهَدْتُمْ وَ لا تَنْقُضُوا الْأَیمانَ بَعْدَ تَوْکیدِها...»
«و هنگامی که با
خدا عهد بستید، به عهد او
وفا کنید! و
سوگندها را بعد از محکم ساختن نشکنید، در حالی که خدا را
کفیل و ضامن بر (سوگند) خود قرار داده‌اید، به
یقین خداوند از آنچه انجام می‌دهید،
آگاه است!»
«أَفَلا یتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً کَثیراً»
«آیا درباره قرآن نمی‌اندیشند؟! اگر از سوی غیر خدا بود، اختلاف فراوانی در آن می‌یافتند»
از آنجایی که
روحیات هر
انسانی دائماً در تغییر است و دائماً با گذشت
روز ،
ماه و
سال ،
زبان ،
فکر و سخنان انسان‌ها دگرگون می‌شود. مخصوصاً اگر کسی در برابر
حوادثی بزرگ قرار گرفته باشد، حوادثی که یک
انقلاب فکری،
فرهنگی ،
اجتماعی ،
عقیدتی و سیاسی را پایه ریزی کند، او هر قدر بخواهد سخنان خود را یکسان و یکنواخت و بر مبنای افکار و اندیشه اوّلی خود بهینه سازی کند
قادر نیست.
اما
قرآن در
مدت بیست و سه سال بر طبق
احتیاجات و نیازمندی های
تربیتی مردم در شرائط و
ظروف کاملاً مختلف نازل شده و نیز
کتابی است که درباره موضوعات متنوع
سخن می‌گوید، گاهی درباره
توحید و
اسرار آفرینش و زمانی درباره
احکام ،
قوانین ،
آداب و
سنن ، وقتی دیگر درباره
امت های پیشین و سرگذشت تکان دهنده آنـان و... با این حال در سراسر
آیات قرآن از نظر محتوا و
مفاهیم آن هیچ گونه تناقضی مشاهده نمی‌شود، این نمی‌تواند صورت گیرد مگر این‌که از یک منبع ما فوق
بشری سرچشمه گیرد.
مباحث عـدم تناقض در آیات قـرآن را می‌توان در
فصاحت ،
بلاغت ،
نظم و
معارف آن دانست
که آن را در دو محـور عدم تناقض در ظاهـر آیات و عـدم تناقض در معارف، مورد بحث و بررسی قـرار می‌دهیم.
هر انسان
متفکر وقتی به آیات قرآن می‌نگرد می‌بیند همۀ آیاتِ آن هماهنگ و خالی از هـر گونـه
تضاد ، تناقض و نامـوزونی است و یک نظم و هماهنگی ویژه در آیات آن
حاکم است و به طـور
یقین می‌توان
استدلال کرد که این
کتاب زائیدۀ
افکار انسان‌ها نیست بلکه از ناحیـه
خداوند متعال است، زیرا
آراء و افکار انسان با گذشت
زمان دگرگون شده، تغییر و تضاد و ناهماهنگی در آن بوجود می‌آید و این یکی از روش های شناخت کلام خداوند از کلام ما انسان هاست.
عدم تناقض در معارف قرآن به این معناست که در معارف آن هیچ گونه تناقض و تضادی وجود ندارد، بلکه آیات آن یکدیگر را
تفسیر کرده و بعضی از آن بعضی دیگر را بیان می‌کنند و جمله ای از آن
مصداق جملۀ دیگر است.
دلیل این مطلب آن است که،
اوّلاً: انسان همانند سایر موجودات این
عالم در معرض تغییر و تکامل تدریجی است.
ثانیاً: هیچ انسانی یافت نمی‌شود که جامـع تمام
علوم گردد.
ثالثـاً: انسـان تحت تأثیـر شـرایط گوناگون محیـط
زندگی خویش قـرار می‌گیرد.
با توجه به این مقدمات حال اگر انسانی که در خلال بیست و سه
سال از
عمر پرتلاطم خود و شرایط متنوع، گفته هایش هم از لحاظ اسلوب و
نظم و هم از نظر معارف و محتوا جامع، یکسان و هماهنگ باشد می‌توان نتیجه گرفت که چنین کلامی، کلام الهی بوده و
معجزه است.
(۱) قرشی سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، س۱۳۷۱ش، چ ششم.
(۲) راغب اصفهانی حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق بیروت، دارالعلم الدار الشامیة، س۱۴۱۲ ق، چ اول.
(۳) مظفر محمد رضا، المنطق، بیروت لبنان دار التعارف للمطبوعات، س ۱۴۰۲هـ۱۹۸۲م.
(۴) طبرسی فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ترجمه مترجمان، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، س۱۳۷۷ ش، چ دوم.
(۵) معرفت محمد هادی، علوم قرآنی، مؤسسه فرهنگی انتشارات التمهید، س۱۳۷۸ش، چ اول.
(۶) راغب اصفهانی ابوالقاسم، مقدمـه جـامع التفاسیـر، کویت انتشارات دارالدعوه، س ۱۴۰۵هـ، چ اول.
(۷) طباطبایی محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م، چ اول.
(۸) بلاغی محمد جواد، آلاء الرحمان، قم مؤسسه بعثت، س ۱۴۲۰هـ، چ اول.
(۹) جوادی آملی عبدالله، قرآن در قرآن، قم مؤسسه انتشارات اسراﺀ، س۱۳۸۱ش، چ سوم.
سایت پژوهشکده باقرالعلوم
