عدوان (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عُدْوان:
(وَ لا تَعاوَنوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ) عُدْوان: به معنى «تعدى يا دشمنى و ستم كردن» است.
اين آيه انسان را به اتحاد در راه نيكی‌ها و تقوا سفارش مى‌كند و از تعاون به گناه و تعدّى پرهيز مى‌دهد. مى‌فرمايد:
«...(همواره)در راه نيكى و پرهيزگارى با هم تعاون كنيد و (هرگز) در راه گناه و تعدّى همكارى ننماييد...»
(وَ لا تَعاوَنوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ) اگر اين اصل در اجتماعات اسلامى زنده شود و مردم بدون در نظر گرفتن مناسبات شخصى و نژادى و خويشاوندى با كسانى كه در كارهاى مثبت و سازنده گام بر مى‌دارند همكارى كنند و از همكارى كردن با افراد ستمگر و متعدى در هر گروه و طبقه‌اى كه باشند خوددارى نمايند، بسيارى از نابسامانی‌هاى اجتماعى سامان مى‌يابد.
متأسفانه مى‌بينيم كه برخى افراد يا حتى بعضى دولت‌ها به حمايت متجاوزان و ستمگران برمى‌خيزند و با صراحت اعتراف مى‌كنند كه اشتراک منافع آن‌ها را دعوت به اين حمايت كرده است.
در روايات اسلامى درباره اين مسئله تأكيدهاى فراوانى شده است، چنان كه پيامبر اكرم (ص) فرمود:
«هنگامى كه روز قيامت برپا شود منادى ندا در مى‌دهد كجا هستند ستمكاران و كجا هستند ياوران آن‌ها و كسانى كه خود را شبيه آن‌ها ساخته‌اند؟ -حتّى كسانى كه براى آن‌ها قلمى تراشيده‌اند و يا دواتى را ليقه كرده‌اند- همه آن‌ها را در تابوتى از آهن قرار مى‌دهند سپس در ميان جهنّم پرتاب مى‌شوند.»
به موردی از کاربرد
عُدْوان در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يا أَيُّها الَّذينَ آمَنواْ لا تُحِلّواْ شَعآئِرَ اللّهِ وَ لا الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لا الْهَدْیَ وَ لا الْقَلآئِدَ وَ لا آمّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ يَبْتَغونَ فَضْلًا مِّن رَّبِّهِمْ وَ رِضْوانًا وَ إِذا حَلَلْتُمْ فاصْطادواْ وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَن صَدّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ أَن تَعْتَدواْ وَ تَعاوَنواْ عَلَى الْبرِّ وَ التَّقْوَى وَ لا تَعاوَنواْ عَلَى الإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ شَديدُ الْعِقابِ) (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! شعائر الهى و مراسم حج را محترم بشمريد و مخالفت با حدود الهى را حلال ندانيد و نه ماه حرام را و نه قربانی‌هاى بى‌نشان و نشان‌دار را و نه آن‌ها را كه به قصد خانه خدا براى به دست آوردن فضل پروردگار و خشنودى او مى‌آيند. امّا هنگامى كه از احرام بيرون آمديد، صيد كردن براى شما مانعى ندارد و دشمنى با جمعيّتى كه شما را از آمدن به مسجدالحرام در سال حديبيه باز داشتند، نبايد شما را وادار به تعدّى و تجاوز كند و همواره در راه نيكى و پرهيزگارى به يكديگر كمک كنيد و هرگز در راه گناه و تعدّى همكارى ننماييد و از مخالفت فرمان خدا بپرهيزيد كه مجازات خدا شديد است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ تَعاوَنوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ لا تَعاوَنوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ ...) معناى اين جمله روشن است و اين جمله بيانگر اساس سنت اسلامى است. كلمه تقوا به معناى مراقب امر و نهى خدا بودن است، در نتيجه برگشت معناى تعاون بر بِرّ و تقوا به اين است كه جامعه مسلمين بر بِرّ و تقوا و يا به عبارتى بر ايمان و عمل صالح ناشى از ترس خدا اجتماع كنند و اين همان صلاح و تقواى اجتماعى است و در مقابل آن تعاون بر گناه -يعنى عمل زشت كه موجب عقب افتادگى از زندگى سعيده است- و بر عدوان كه تعدى بر حقوق حقه مردم و سلب امنيت از جان و مال و ناموس آنان است، قرار مى‌گيرد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عُدْوان»، ج۳، ص۱۲۷.
