• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عقاید بشریه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بشیریه فرقه‌ای از غالیان شیعه، پیرو محمد بن بشیر کوفی از موالی بنی‌اسد بوده که معاصر چند امام از جمله امام کاظم (علیه‌السلام) است. از تعداد پیروان این فرقه و تحولات تاریخی آن اطلاعی در دست نیست. بشیر کوفی در آغاز از شیعیان امام صادق (علیه‌السلام) و امام کاظم (عليه‌السلام) بود و سپس به غلو گرایید.



در رابطه با تاریخچه بُشریه در مقاله ابتدایی بُشریه بحث شد. در این مقاله به لطف خدا به برسی اعتقادات آنها خواهیم پرداخت.


دیدگاه‌هایی درباره تولد بشریه ارائه شده است:

۲.۱ - دیدگاه بشر بن معتمر

بُشر بن معتمر نظریه خاصی در مورد تولد دارد و معتقد است که اگر اسباب و عوامل لازم در اختیار انسان باشد، او قادر بر ایجاد رنگ‌ها و مزه‌ها و بوها و... دیگر اداراکات می‌باشد.

۲.۲ - دیدگاه شهرستانی

شهرستانی معتقد است که او این نظر را از فلاسفه طبیعی اخذ کرده است. اما در واقع این اعتقاد مأخوذ از نظر معتزله درباره قدرت انسان است. بُشر، حوزه قدرت انسان را گسترده‌تر از سایر معتزله می‌پنداشت.



بُشر، درباره ایمان و کفر، مؤمن و کافر معتقد است که روا نیست خداوند بنده مؤمنی را در حال ایمانش دوست داشته و بنده کافری را در حال کفرش دشمن بدارد؛ چراکه اگر چنین باشد، لازم می‌آید خداوند مؤمن را به خاطر ایمانش پاداش داده و کافر را بخاطر کفرش مجازات کند. حال آن‌که می‌دانیم چنین نیست. به همین دلیل او مانند دیگر معتزله معتقد نیست که ولایت یا دوستی خداوند، خاص مؤمنان و دشمنی او، خاص کافران است.



معتزله با تعابیر و تفاسیر مختلف، موضوع قدرت را برای انسان ثابت می‌کنند. اما بیشتر آنان رابطه میان انسان و خدا را منقطع دانسته و در مسائل مختلف پیرامون آن بحث کرده‌اند. از جمله این موارد بحثی است که معتزله در باب لطف دارند. آنان درباره چگونگی لطف خداوند و حدود آن با یکدیگر اختلاف کرده‌اند. نظر خاص بُشر بن معتمر درباره لطف این است که خداوند نباید لطف خود را به کسی ارزانی کند که فقط به واسطه لطف او ایمان آورد؛ چراکه اگر چنین کند، او شایسته ثواب و در خور پاداش خواهد بود و از این حیث تفاوتی میان او و فردی که بدون بهره‌مندی از لطف حق، ایمان آورده، نخواهد بود و این ستمی است در حق شخص اخیر. او معتقد است که نباید توانایی خداوند را با سودمندی و مصلحت خلق محک زد. این وظیفه مخلوق است که به آنچه که سودمندی و مصلحت وی در آن است، عمل کند. خدا موانعی که بنده را از ادای تکلیف باز می‌دارد، از سر راه او برخواهد داشت و موجبات عمل به تکلیف را برای او فراهم خواهد ساخت و این لطف خداوند در حق انسان است.



در مورد مجازات و عذاب کودکان، بُشر معتقد است که خداوند قادر بر تعذیب کودکان هست؛ اما اگر خداوند طفلی را عذاب فرماید، می‌توان او را ظالم نامید و چون ساحت مقدس او از ظلم مبراست و روا نیست که به خداوند ظالم گفته شود؛ بنابراین اگر خداوند طفلی را عذاب کند، باید آن طفل، عاقل و بالغ باشد و به ارتکاب گناهی، سزاوار آن عذاب شده باشد.
[۱۲] ایجی، عضدالدین عبدالرحمن بن أحمد، ج۳، ص۶۴، دارالنشر: دارالجیل - لبنان - بیروت - ۱۴۱۷ه - ۱۹۹۷م، چاپ اول، تحقیق: عبدالرحمن عمیره.



در مورد حرکت، بُشر معتقد است که حرکت از جمله عوارض است. حرکت، جسم را از مکان اول به مکان دوم انتقال می‌دهد؛ اما در عین حال خود حرکت نه در مکان اول است و نه در مکان دوم.
به طور کلی نظر متکلمین با فلاسفه در موضوع حرکت، اختلافات زیادی دارد. هم‌چنین میان خود متکلمین و از جمله متکلمین معتزلی در این زمینه اختلافاتی دیده می‌شود.

۶.۱ - دیدگاه نظّام

برخی معتزله (چون نظّام) حرکت را ثابت کرده و وجود سکون در خارج را نفی می‌کردند. او اعتقاد داشت که سکون خود نوعی حرکت است. به این جهت او سکون را حرکتِ اعتماد نامیده است.

۶.۲ - دیدگاه ابوبکر بن اصم

ابوبکر بن اصم، وجود حرکت و سکون، هر دو را در خارج انکار می‌کرد و مدعی است که آنچه در خارج موجود است، متحرک و ساکن است نه حرکت و سکون.

۶.۳ - دیدگاه معمر

معمر، موجود متحرک را در خارج به کلی انکار کرده و عقیده داشت که موجودات پیوسته ساکن هستند.

۲.۱ - دیدگاه بشر بن معتمر

نظر بشر بن معتمر بیش از همه به نظر معمر نزدیک است. او نیز چون معمر معتقد به جزء لایتحزی بود. در واقع نتیجه طبیعی چنین اعتقادی اینست که فرد، اجسام و ابعاد و... را مجموعه‌ای از اتم‌ها و یا جواهر فرد بداند که در کنار هم نشسته‌اند. بنابراین بُشر، نتیجه می‌گرفت که هر موجودی در مکان اول و دوم و در همه مکان‌ها ساکن است. به عبارت دیگر حرکت، مجموعه‌ای از سکون‌های به هم پیوسته است.


بُشر معتقد بود که هرکس از گناه کبیره توبه کند و دوباره آن گناه را انجام دهد مستحق عقاب برای گناه اول نیز هست. مثلا اگر کافری مسلمان شود و بعد شراب بنوشد و توبه نکند و بمیرد خدا می‌تواند او را به خاطر کفر هم عذاب کند. چون توبه به شرطی پذیرفته می‌شود که دیگر گناه را تکرار نکند.


۱. بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد أبومنصور، الفرق بین الفرق و بیان الفرقه الناجیه، ج۱، ص۱۴۳، دارالآفاق الجدیده بیروت، چاپ دوم، ۱۹۷۷.    
۲. اسفرائینی، طاهربن محمد، التبصیر فی الدین و تمییز الفرقه الناجیه عن الفرق الهالکین، ج۱، ص۷۴، عالم الکتب بیروت، چاپ اول، ۱۹۸۳ تحقیق:کمال یوسف الحوت.    
۳. صفدی، صلاح‌الدین خلیل بن أیبک، الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۹۷، دار النشر:دار إحیاء التراث - بیروت - ۱۴۲۰ه- ۲۰۰۰م، تحقیق:أحمد الأرناؤوط وترکی مصطفی.    
۴. سمعانی، أبی‌سعید عبد الکریم بن محمد ابن منصور التمیمی، الأنساب، ج۱، ص۲۴۸، دارالنشر:دارالفکر - بیروت - ۱۹۹۸م، چاپ اول، تحقیق:عبدالله عمر البارودی.    
۵. سمعانی، أبی‌سعید عبدالکریم بن محمد ابن‌منصور التمیمی، الأنساب، ج۱، ص۲۴۹.    
۶. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم بن أبی‌بکر أحمد، الملل و النحل، ج۱، ص۷۸.    
۷. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم بن أبی‌بکر أحمد، الملل و النحل، ج۱، ص۷۸، دار المعرفه - بیروت، ۱۴۰۴ق، تحقیق:محمد سید کیلانی.    
۸. بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد أبومنصور، الفرق بین الفرق و بیان الفرقه الناجیه، ج۱، ص۱۴۳، دارالآفاق الجدیده بیروت، چاپ دوم، ۱۹۷۷.    
۹. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم بن أبی‌بکر أحمد، الملل و النحل، ج۱، ص۷۸.    
۱۰. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم بن أبی‌بکر أحمد، الملل و النحل، ج۱، ص۶۳، دارالمعرفه - بیروت، ۱۴۰۴ق، تحقیق:محمد سید کیلانی.    
۱۱. صفدی، صلاح‌الدین خلیل بن أیبک، الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۹۷، دار النشر:دار إحیاء التراث - بیروت - ۱۴۲۰ه- ۲۰۰۰م، تحقیق:أحمد الأرناؤوط وترکی مصطفی.    
۱۲. ایجی، عضدالدین عبدالرحمن بن أحمد، ج۳، ص۶۴، دارالنشر: دارالجیل - لبنان - بیروت - ۱۴۱۷ه - ۱۹۹۷م، چاپ اول، تحقیق: عبدالرحمن عمیره.
۱۳. سمعانی، أبی‌سعید عبد الکریم بن محمد ابن منصور التمیمی، الأنساب، ج۱، ص۲۴۹، دارالنشر:دارالفکر - بیروت - ۱۹۹۸م، چاپ اول، تحقیق:عبدالله عمر البارودی.    
۱۴. سمعانی، أبی‌سعید عبدالکریم بن محمد ابن‌منصور التمیمی، الأنساب، ج۱، ص۲۴۹.    
۱۵. بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد أبومنصور، الفرق بین الفرق و بیان الفرقه الناجیه، ج۱، ص۱۴۴، دارالآفاق الجدیده بیروت، چاپ دوم، ۱۹۷۷.    
۱۶. اسفرائینی، طاهربن محمد، التبصیر فی الدین و تمییز الفرقه الناجیه عن الفرق الهالکین، ج۱، ص۷۴، عالم الکتب بیروت، چاپ اول، ۱۹۸۳ تحقیق:کمال یوسف الحوت.    
۱۷. بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد أبومنصور، الفرق بین الفرق و بیان الفرقه الناجیه، ج۱، ص۱۴۴، دارالآفاق الجدیده بیروت، چاپ دوم، ۱۹۷۷.    
۱۸. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم بن أبی‌بکر أحمد، الملل و النحل، ج۱، ص۷۸.    
۱۹. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم بن أبی‌بکر أحمد، الملل و النحل، ج۱، ص۶۳، دارالمعرفه - بیروت، ۱۴۰۴ق، تحقیق:محمد سید کیلانی.    
۲۰. اسفرائینی، طاهربن محمد، التبصیر فی الدین و تمییز الفرقه الناجیه عن الفرق الهالکین، ج۱، ص۷۵، عالم الکتب بیروت، چاپ اول، ۱۹۸۳ تحقیق:کمال یوسف الحوت.    
۲۱. بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد أبومنصور، الفرق بین الفرق و بیان الفرقه الناجیه، ج۱، ص۱۴۴، دارالآفاق الجدیده بیروت، چاپ دوم، ۱۹۷۷.    



سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «عقاید بُشریه».    



جعبه ابزار