علل الشرائع (ترجمه ذهنی تهرانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آقای سید
محمد جواد ذهنی تهرانی کتاب علل الشرائع
شیخ صدوق رحمة‌الله‌علیه که حاوی احادیثی در رابطه با
فلسفه احکام و علت‌های
معارف است ترجمه نموده است.
در اغلب ترجمه‌هایی که از متون ارائه می‌گردد،
مترجم سعی می‌کند که مقصود و مرام صاحب اثر را به زبان دیگر و در قالب دیگر به مخاطب انتقال دهد. و هرچه رابطه معنایی که خواننده با ترجمه برقرار می‌کند قوی تر باشد حکایت از ترجمه خوب است زیرا ترجمه خوب ترجمه‌ای است که خواننده آن نوشته در زمان خود همان چیزی را بفهمد که خواننده معاصر با مؤلف از متن وی برداشت می‌کرده است. و اینچنین
ترجمه ای باید دارای دو ویژگی اساسی باشد: ۱) دقت در برگردان عبارت متن اصلی (مبداء) به زبان دیگر (مقصد) و رعایت دقیق امانت ۲) روان و سلیس بودن متن مقصد. و این مهم با روش و سبک ترجمه
تحت اللفظی سازگار نیست زیرا در این سبک نگارش، سیستم
جمله‌بندی و ساختار نحوی زبان مقصد رعایت نشده و فقط تبدیل کلمات به مرادف آن در زبان مقصد مدنظر بوده است و این نوع ترجمه غالبا موجب اشتباه و
خیانت در
امانت می‌شود. علاوه بر اینکه معادل یا بی صرف بدون توجه به
ترکیب نحوی و ساختار جمله‌ای موجب نارسایی کلام می‌شود. برای همین مترجم این اثر به ترجمه معنایی (محتوایی) روی آورده است در این روش ترجمه، مترجم ضمن انتقال دقیق پیام و محتوای متن اصلی به زبان دیگر (مقصد)، زبان معیار و ساختارهای الگوهای بیانی زبان مقصد مورد توجه است ازاین رو از پای بندی مترجم به ساختارهای زبان مبدا کاسته می‌شود و به اصطلاح بوی ترجمه کمتر به مشام می‌رسد.
برای نمونه باب ۶ ص۴۰: قال امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه‌السّلام : ان الله عزّوجلّ رکب فی الملائکة عقلا بلا شهوة، و رکب فی البهائم شهوة بلا عقل، و رکب فی بنی آدم کلیهما، فمن غلب عقله شهوته فهو خیر من الملائکة و من غلبت عقله فهو شر من البهائم. « امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه‌السّلام فرمودند: خداوند عزّوجلّ در
فرشتگان عقل را بدون شهوت و در چهارپایان
شهوت را بدون عقل و در فرزندان آدم هر دو را قرار داد، حال کسی که عقلش بر شهوتش غالب گردد به یقین از فرشتگان بهتر بوده و آن که شهوتش بر عقلش غالب شود حتما از چهارپایان بدتر می‌باشد.»
و به نظر می‌رسد که ترجمه حاضر در این زمینه توفیق نسبی پیدا کرده است گرچه در مواردی هم مترجم عبارات عربی را با عنایت به
قواعد عربی ترجمه نموده است.
حال به برخی از مزایای این ترجمه در دو حوزه شکلی و معنایی اشاره می‌شود. در حوزه شکلی:
اعراب گذاری متن اصلی، آوردن متن عربی و فارسی در مقابل هم که این امر تطبیق متن عربی و فارسی را برای خواننده تسهیل نموده.
انتخاب قلم متناسب که خواندن آن را کاملا آسان کرده است.
ارائه
فهرست مطالب بطور مفصل در آغاز هر مجلد و عنوان بندی مستقیم متن بر اساس فهرست مطالب و درج در بالای صفحات تا خواننده از عنوان کلی بحث آگاه باشد.
در حوزه معنایی: دقت در انتقال محتوای مبداء به مقصد، آوردن مطالب اضافی و شروح مفید و مختصر در پاورقی که به فهم بیشتر روایات برای خواننده کمک شایانی نموده است.
بهره گیری از سبک و قلم بسیار روان و قابل فهم.
برای یک ترجمه خوب علاوه بر آنچه ذکر شد بایسته‌های دیگری لازم است که اگر ترجمه حاضر فاقد آنها می‌باشد. مترجم از
نسخه های خطی و مورد اعتماد خویش در مقدمه اشاره‌ای نداشته است، ایشان نام کتابهای مورد استفاده خویش را چنانکه مرسوم اهل ترجمه است نیاورده و یادی از ترجمه‌های سابق این اثر ننموده و وجه تمایز ترجمه خویش با ترجمه‌های سابق را هم یادآور نشده و دیگر اینکه مترجمان و محققان معمولا پس از اتمام کار در
مقدمه کتاب به نحوه تحقیق، شیوه ترجمه، معرفی کتاب و مؤلف آن می‌پردازند که ترجمه فاقد این مقدمه مفصل می‌باشد و فقط دارای یک مقدمه مختصر می‌باشد که برای خواننده زیاد مورد استفاده نمی‌باشد.
نسخه حاضر توسط انتشارات مؤمنین به سال ۱۳۸۰ و با عنوان چاپ اول با شابک ۸- ۲۷- ۶۸۱۵- ۹۶۴ در دو مجلد چاپ و به بازار عرضه گردیده شده است ۸۵ ش/ ۱۹۶۶ م، چاپ اول، ص۱۷.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
