علل غیبت امام زمان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علل غیبت
امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) سرّی از اسرار الهی است که حکمت آن بر
بندگان پوشیده است و جز
خدا و
امامان معصوم (علیهم‌السّلام) کسی نسبت به آن اطلاع کافی و کامل ندارد، هر چند نمی‌توان به همه اسرار آن حضرت پی برد، امّا با استفاده از
روایات معصومین (علیهم‌السّلام) به برخی از این علل و حکمتها اشاره می‌شود.
غیبت
امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) از اموری است که
عقل بشر به تنهایی از کشف همه اسرار آن ناتوان است و پیوسته مورد سؤال قرار گرفته و فکرها را مشغول نموده است، ولی باید توجّه داشت که بر اساس برخی
روایات علّت و فلسفه واقعی غیبت امام مهدی (علیه‌السّلام) سرّی از اسرار الهی است که حکمت آن بر
بندگان پوشیده است و جز خدا و
امامان معصوم (علیهم‌السّلام) کسی نسبت به آن اطلاع کافی و کامل ندارد و تنها بعد از ظهور آن حضرت این مطلب روشن خواهد شد. لذا
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: (یا جابر! انّ هذا لامر من امراللّه و سرّ من سرّ اللّه، مطوّی عن عباده فایّاک و الشّک فی امر اللّه فهو کفر)
«ای جابر! (
غیبت امام زمان) سرّی از اسرار الهی می‌باشد که بر بندگان پوشیده است، مبادا در امر خدا
شک کنی، چرا که
تردید در امر خدا
کفر است.»
و چنانکه عبداللّه بن فضل‌هاشمی
روایت کرده که از
امام صادق (علیه‌السّلام) شنیدم می‌فرمود: «همانا برای «صاحب الامر» غیبتی تخلف ناپذیر است، به طوریکه اهل
باطل در آن تردید می‌کنند.
عرض کردم: یابن رسول اللّه! چرا غیبت می‌کند؟
فرمود: به علّتی که به ما اجازه نداده‌اند آشکار سازیم.
عرض کردم: چه حکمتی در غیبت اوست؟
فرمود: همان حکمتی که در غیبت حجّتهای پیش از او بوده است، حکمت غیبت قائم بعد از آمدن خود او ظاهر می‌شود، چنانکه حکمت سوراخ کردن
کشتی توسط
خضر و کشتن آن بچه و تعمیر دیوار، برای
حضرت موسی (علیه‌السّلام) ظاهر نگشت، مگر موقعی که خواستند از هم جدا شوند.» (انّ لصاحب هذا الامر غیبة لابدّ منها یرتاب فیها کلّ مبطل، فقلت: و لم جعلت فداک؟ قال: لامر لم یؤذن لنا فی کشفه لکم قلت. فما وجه الحکمة فی غیبته؟ قال وجه الحکمة فی غیبته وجه الحکمة فی غیبات من تقدّمه من حجج اللّه ـ تعالی ذکره ـ ان وجه الحکمة فی ذلک لا ینکشف الاّ بعد ظهوره کما لم ینکشف وجه الحکمة فیما آتاه الخضر (علیه‌السّلام) من خرق السفینة و قتل الغلام و اقامة الجدار لموسی (علیه‌السّلام) الی وقت افتراقهما)
بنابراین هر چند نمی‌توان به همه اسرار آن حضرت پی برد، امّا با استفاده از روایات معصومین (علیهم‌السّلام) به برخی از این علل و حکمتها اشاره می‌کنیم:
چنان که می‌دانیم یکی از سنتهای ثابت الهی
آزمایش بندگان و گزینش صالحان و پاکان است، به طوری که صحنه زندگی همواره صحنه امتحان و آزمایش است تا بندگان از این راه در پرتو
ایمان و استقامت و
تسلیم خویش در پیروی از اوامر
خداوند تربیت یافته و به
کمال برسند و استعدادهای نهفته آنان شکوفا گردد. لذا در برخی از روایات آمده است که فلسفه غیبت امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) آزمایش مردم است، در این زمینه به چند روایت توجه فرمائید:
۱) رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «ذاک الّذی یغیب عن شیعته و اوْلیائه غیْبةً، لا یثْبت فیها علی القوْل بامامته الاّ من امْتحن اللّه قلْبه للاْیمان».
یعنی: او (امام زمان (علیه‌السّلام) ) کسی است که از یاران و شیعیانش غایب می‌شود، غیبتی که در آن غیبت کسی در اعتقاد به امامت حضرت ثابت نمی‌ماند، مگر کسی که خدا قلبش را به ایمان آزموده باشد.
۲)
امام علی(علیه‌السّلام) می‌فرماید: (اما و اللّه لاقتلنّ انا و ابنای هذان، ولیبعثنّ اللّه من ولدی فی آخر الزمان یطالب بدمائنا، و لیبعثنّ عنهم تمییزاً لاهل الضلالة حتی یقول الجاهل: ماللّه فی آل محمد من حاجة)
«به خدا
قسم من، و این دو فرزندم (حسن و حسین)
شهید خواهیم شد، خداوند در
آخر الزمان مردمی از فرزندانم را به خونخواهی ما بر خواهد انگیخت و او مدتی غایب خواهد شد تا مردم آزمایش شوند و گمراهان جدا گردند، تا جایی که نادان می‌گوید: خداوند دیگر نیازی به آل محمد ندارد.»
۳ـ
امام حسین(علیه‌السّلام) می‌فرماید: «برای امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) غیبتی است. در این غیبت برخی از
دین بر می‌گردند و برخی ثابت قدم می‌مانند، هر کس در این غیبت صبر کند و بر مشکلاتی که از سوی دشمنان ایجاد می‌شود استقامت کند، به قدری از اجر خداوند بهره‌مند می‌گردد که انگار در کنار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با
شمشیر با
دشمنان جنگیده است.» «له غیبة یرتدّ فیها اقوام و یثبت علی الدّین فیها آخرون... اما انّ الصابر فی غیبتة علی الاذی و التکذیب بمنزلة المجاهد بالسیف بین یدی رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) »
۴ـ پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ضمن
حدیث مفصلی می‌فرماید: «مهدی از دیدگان پیروانش غایب می‌شود و جز کسانی که خدا دلهای آنان را جهت ایمان، شایسته قرار داد، در
اعتقاد و
امامت او استوار نمی‌مانند.» «ذلِکَ الَّذی یَغیبُ عَنْ شیعَتِهِ وَ اَوْلِیائِهِ غَیْبَةً لا یَثْبُتْ فیها عَلَی الْقَوْلِ بِاِمامَتِهِ اِلاّ مَنِ امَْحَنَ اللّهُ قَلْبَهُ لِلاْیمانِ»
۵ـ
امام صادق(علیه‌السّلام) فرمود: این غیبت امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) امتحان پیروان و
شیعه است. (ان اللّه عزوجلّ یحبّ انْ یمتحن الشیعه)
۶ـ
امام موسی بن جعفر(علیه‌السّلام) می‌فرماید: هنگامی که پنجمین فرزندم غایب شد مواظب
دین خود باشید، مبادا کسی شما را از دین خارج کند. او ناگزیر غیبتی خواهد داشت، به طوری که گروهی از مؤمنان از عقیده خویش بر می‌گردند. خداوند به وسیله غیبت، بندگان خویش را آزمایش می‌کند...» عن موسی بن جعفر (علیه‌السّلام)، قال: «اذا فقد الخامس من ولد فاللّه اللّه فی ادیانکم لا یزیلکم احد عنها، یا بنیّ انّه لا بدّ لصاحب هذا الامر من غیبة حتی یرجع عن هذا الامر من کان یقول به، انّما هی محنة من اللّه عزوجل امتحن بها خلقه...»
۷ـ امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) در روایت دیگر می‌فرماید: (انّما هی من اللّه ـ عزّوجلّ ـ امتحن بها خلقه)
«غیبت امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) خود مایه امتحان بندگان خداوند بزرگ است.
شیخ طوسی (رحمه الله) می‌گوید: از سخنان پیشوایان
اسلام بر می‌آید که آزمایش به وسیله غیبت حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) از سخت‌ترین آزمایش‌های الهی است.
در برخی از روایات اسلامی‌آمده است که علت و حکمت غیبت امام مهدی (علیه‌السّلام) این است که آن حضرت بوسیله غیبت از یوغ بیعت با طاغوت‌های زمان آزاد می‌شود و تعهد و بیعت با هیچ حاکمی را بر عهده ندارد، تا بتواند در زمان قیام خود، آزادانه تلاش کند. دیگر امامان از روی
تقیه حکومتها را به رسمیت می‌شناختند، ولی امام مهدی (علیه‌السّلام) مامور به تقیه نیست و به همین جهت با حکومتها و طاغوت‌های زمان بیعت نمی‌کند، اگر غیبت آن حضرت نباشد، این امر شدنی نیست.
امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) در این‌باره فرمود: (ما منّا احد الاّ و یقع فی عنقه بیعة لطاغیة زمانه الاّ القائم الّذی یصّلی روح اللّه عیسی بن مریم خلفه فانّ اللّه ـ عزّوجلّ ـ یخفی ولادته و یغیب شخصه لئلاّ یکون لاحد فی عنقه بیعة اذا خرج ذاک التاسع من ولد اخی الحسین...)
«هر کدام از ما (امامان اهل البیت (علیهم‌السّلام)) در زمان خود بیعت حاکمان و طاغوت‌های زمان را از روی تقیه به عهده گرفته‌ایم، مگر امام مهدی (علیه‌السّلام) که
عیسی بن مریم به امامت آن حضرت
نماز می‌گذارد. خداوند ولادت او را مخفی نگه داشت و برای او غیبتی در نظر گرفت، تا زمانی که قیام می‌کند بر گردنش بیعت حاکمی نباشد.»
خداوند به وسیله غیبت امام دوازدهم (علیه‌السّلام) جانش را از
شر دشمنان حفظ نموده است. اگر مساله غیبت امام مهدی(علیه‌السّلام) مطرح نبود «معتمد» عباسی که به
خون آن حضرت تشنه بود، مانند پدران بزرگوار آن حضرت، امام مهدی (علیه‌السّلام) را نیز
شهید می‌کرد و
زمین از
حجت خداوندی خالی می‌شد.
در این‌باره روایات فراوانی از امامان معصوم (علیهم‌السّلام) به ما رسیده است.
امام پنجم (علیه‌السّلام) فرمود: (انّ للقائم غیبة قبل ان یقوم، قال: قلت: و لم، قال: یخاف.) «برای قائم ما (امام مهدی (علیه‌السّلام)) قبل از آن که به پا خیزد غیبتی است.»
راوی پرسید: «برای چه؟» حضرت فرمود: «به جهت این که
ترس از کشته شدن او وجود دارد.»
ظهور حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) به عنوان «
خاتم الاوصیا» و منجی
بشریت و کسی که در کره زمین دین اسلام را بر تمامی دین‌ها پیروز می‌گرداند، قطعاً به زمینه و آمادگی جهانی نیازمند است. زیرا روش و سیره آن حضرت مبنی بر رعایت امور ظاهری و حکم به ظاهر نیست بلکه مبنی بر رعایت حقایق و حکم به واقعیّات و ترک تقیّه و مسامحه نکردن در امور دینی و احقاق حقوق و برقراری
عدالت واقعی و اجرای تمام احکام اسلامی است.
معلوم است که انجام این برنامه و انقلاب بزرگ و همه جانبه نیازمند ترقی و رشد
بشر در ناحیه علوم،
معارف،
فکر،
اخلاق و آمادگی جامعه برای پذیرش و استقبال این نهضت و لیاقت زمامداری آن
رهبر الهی می‌باشد.
از این‌رو
جهان باید زمینه این پذیرش را داشته باشد تا این هدف محقق شود. بنابراین می‌توان فقدان آمادگی جهان را یکی از فلسفه‌ها و حکمتهای غیبت امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) بر شمرد.
علت و فلسفه واقعی غیبت حضرت ولی عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) یکی از رازهای الهی است، جز خداوند و پیشوایان معصوم (علیهم‌السّلام) کسی نسبت به آن اطلاع کافی و کامل ندارد.
با این حال طبق بیان معصومین (علیهم‌السّلام) راز اصلی غیبت آن حضرت عبارت است از:
۱ـ فراهم نبودن شرایط ظهور، برای تحقق بخشیدن به آرمانی بزرگ (گسترش
عدل و قسط جهانی و به اهتزاز در آوردن پرچم
توحید در تمام کره خاکی). این آرمان بزرگ نیاز به گذشت زمان و شکوفایی
عقل و دانش بشر و آمادگی روحی
بشریت دارد، تا جهان به استقبال آن امام عدل و آزادی رود. طبیعی است اگر آن حضرت پیش از فراهم شدن مقدمات در میان مردم ظاهر شود، سرنوشتی مانند دیگر امامان (شهادت) یافته و قبل از تحقق آن آرمان بزرگ دیده از جهان برخواهد بست.
۲ـ محفوظ ماندن از شرّ جباران و ستمگران است.
۳ـ در بعضی از روایات حکمتهای دیگری از جمله آزمایش مردم و اندازه پایبندی و پایداری آنان به دین و ولایت بیان شده است. غیبت آن حضرت سبب می‌شود تا
نفاق پنهان عدّه‌ای آشکار شود
ایمان حقیقی محبّان و
شیعیان واقعی امام (علیه‌السّلام) از افراد ناخالص و سست ایمان جدا و پاک شود و در یک جمله
مؤمن از
منافق معلوم گردد.
غیبت امام زمان؛
امام زمان در روایات؛
عصر غیبت.
سایت اندیشه، برگرفته از مقاله «علل غیبت امام زمان(عج)» تاریخ بازیابی ۹۵/۰۴/۲۵.
