عمره تمتع خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عمره تَمَتُّع از اقسام عمره است.
عمره تمتع در مقابل عمره مفرده از اجزای تشکیل دهنده حج تمتع است؛ بدین معنا که حج تمتع از دو بخش تشکیل یافته است: عمره و حج. بنابر این، بر خلاف عمره مفرده، عملی مستقل و جدای از حج نیست. (المعتمد فی شرح المناسک ۳، ص ۲۴۱ ) از احکام آن در باب حج سخن گفته‌اند.
حکم
عمره تمتع وظیفه کسانی است که دور از مکّه زندگی می‌کنند (آفاقی). بر چنین افرادی در طول عمر به شرط حصول استطاعت (استطاعت) یک بار واجب می‌شود. (جامع المقاصد، ج ۳، ص ۲۷۹؛ رسائل الشهید الثانی، ج ۱، ص ۳۳۹)
زمان
زمان به جا آوردن: زمان گزاردن عمره تمتع ماههای حج؛ یعنی شوال، ذیقعده و ذیحجه است و به جا آوردن آن در دیگر ماهها صحیح نیست؛ چنان که احرام بستن پس از دهم ذیحجه نیز صحیح نمی‌باشد. (جواهر الکلام، ج ۱۸، ص ۱۲ ـ ۱۳ )
اعمال
اعمال: عمره تمتع از پنج عمل به ترتیب زیر تشکیل شده است:
[۱] احرام بستن از میقات (میقات) در یکی از ماههای حج.
[۲] هفت دور طواف گرد کعبه (طواف).
[۳] دو رکعت نماز طواف پشت مقام ابراهیم علیه السّلام.
[۴] هفت دور سعی بین صفا و مروه (سعی).
[۵] تقصیر (المعتمد فی شرح المناسک، ج ۳، ص ۲۴۲ )(تقصیر).
احرام عمره تمتع
احرام عمره تمتع باید از یکی از میقاتهای پنج گانه (ذو الحلیفه، عقیق، جحفه، یلملم و قرن المنازل) باشد. (المراسم العلویة، ص ۱۰۶ ـ ۱۰۷؛ المبسوط، ج ۱، ص ۳۱۱ ـ ۳۱۲ )
عمره بی احرام عمدی
اگر حاجی به عمد بدون احرام از میقات بگذرد، باید به میقات باز گردد و از آن جا محرم شود و در صورتی که نتواند برگردد، بنابر قول مشهور، احرامش صحیح نیست و در نتیجه عمره و به تبع آن حجش باطل خواهد شد. (جواهر الکلام، ج ۱۸، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۳ ) برخی، احرام او را صحیح دانسته و گفته‌اند: در صورت امکانِ بازگشت به نزدیک‌ترین مکان به میقات، به آنجا بازگشته و احرام می‌بندد. در غیر این صورت چنانچه خارج حرم باشد از مکان خود محرم می‌شود و اگر داخل حرم باشد، در صورتی که بیرون آمدن از حرم به ادنی الحل (ادنی الحل) امکان پذیر باشد، بیرون رفته و از آن جا احرام می‌بندد و درصورت عدم امکان، از مکان خود محرم می‌شود. (مستند الشیعة، ج ۱۱، ص ۱۹۹) برخی بازگشت به نزدیک‌ترین مکان به میقات را واجب ندانسته‌اند. (المعتمد فی شرح المناسک، ج ۳، ص ۳۱۴ ـ ۳۱۷)
عمرا بی احرام سهوی
اگر حاجی از روی فراموشی یا جهل بدون احرام از میقات بگذرد، باید به میقات بازگردد و از آن جا محرم شود و در صورت عدم امکان، بنابر قول برخی از نزدیک‌ترین مکان به میقات محرم می‌شود. در فرض عدم امکان آن نیز، چنانچه در خارج حرم است در مکان خود احرام می‌بندد و اگر داخل حرم است از حرم بیرون می‌رود و محرم می‌شود و با عدم امکان خروج از حرم در مکان خود احرام می‌بندد. همچنین است حکم کسی که بدون قصد گزاردن عمره از میقات گذشته و سپس تصمیم بر به جا آوردن آن گرفته است، بدون آنکه امکان بازگشت به میقات داشته باشد. (جواهر الکلام، ج ۱۸، ص ۱۲۹ ـ ۱۳۲ )
کسی که بر اثر فراموشی بدون احرام از میقات گذشته و تا پایان اعمال متذکر نشده، به قول مشهور، عمره و حج او صحیح است و نیازی به قضای آن نیست. (جواهر الکلام، ج ۱۸، ص ۱۳۳ ـ ۱۳۴ )
طواف
طواف از ارکان عمره تمتع به شمار می‌رود و ترک عمدی آن، به گونه‌ای که وقت انجام دادن آن بگذرد، موجب بطلان عمره است (طواف). (المعتمد فی شرح المناسک، ج ۴، ص ۲۸۸)
نماز طواف
آیا ترک نماز طواف از روی عمد، در حدّی که وقت آن بگذرد، موجب بطلان عمره می‌شود یا نه؟ اختلاف است. بنابر قول دوم باید در صورت امکان به مسجد الحرام باز گردد و نماز طواف را پشت مقام ابراهیم علیه السّلام بخواند و در صورت عدم امکان، در هر مکان می‌تواند بخواند. (مسالک الافهام، ج ۲، ص ۳۳۵؛ جواهر الکلام، ج ۱۹، ص ۳۰۷؛ المعتمدفی شرح المناسک، ج ۵، ص ۳۹ )
سعی
سعی نیز از ارکان عمره محسوب می‌گردد و ترک عمدی آن، به گونه‌ای که وقت به جا آوردن آن فوت شود، موجب بطلان عمره خواهد بود (مسالک الافهام، ج ۲، ص ۳۵۹؛ جواهر الکلام ۱۹، ص ۴۲۹)(سعی).
تقصیر
بنابر قول مشهور، در عمره تمتع، تقصیر متعین است و حلق کفایت نمی‌کند؛ بلکه چنانچه به عمد، حلق کند یک گوسفند به عنوان کفاره بر او واجب می‌شود. (الحدائق الناضرة، ج ۱۶، ص ۲۹۹؛ المعتمد فی شرح المناسک، ج ۵، ص ۱۰۵ ـ ۱۱۰ )
احرام قبل از تقصیر
حاجی ای که از روی عمد قبل از تقصیر در عمره، برای حج احرام بسته است، بنابر قول مشهور، عمره‌اش باطل و حجش به اِفراد تبدیل می‌شود. در مقابل، برخی احرام دوم را باطل دانسته و به بقای احرام نخست قائل شده‌اند. بنابر این، باید تقصیر کند و دوباره برای حج احرام ببندد. اگر این عمل از روی فراموشی بوده، عمره و نیز احرام دومش صحیح است. (الحدائق الناضرة، ج ۱۶، ص ۳۰۴؛ جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۴۵۷؛ المعتمد فی شرح المناسک، ج ۵، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۴؛ التهذیب فی مناسک العمرة و الحج، ج ۳، ص ۱۱۸ ـ ۱۲۰ )
دیگر احکام
در عمره تمتع طواف نسا نیست. (جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۴۵۸ )
بنابر قول به وجوب عمره مفرده بر کسانی که حج واجب آنان تمتع است، با گزاردن عمره تمتع، عمره مفرده از آنان ساقط می‌شود. (جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۴۴۹ )
آمیزش
آمیزش با همسر در عمره مفرده قبل از سعی از روی علم و عمد موجب بطلان عمره و وجوب کفّاره می‌شود. آیا در عمره تمتع، علاوه بر لزوم کفّاره، موجب بطلان نیز می‌شود یا نه؟ اختلاف است. (الحدائق الناضرة، ج ۱۵، ص ۳۸۷ ـ ۳۹۰؛ رسائل آل طوق، ج ۲، ص ۱۷۸ ـ ۱۷۹؛ جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۳۸۰ ـ ۳۸۳؛ المعتمد فی شرح المناسک، ج ۴، ص ۶۸ ـ ۷۳ )
آمیزش پس از سعی به طور قطع موجب بطلان عمره نیست، هرچند کفّاره واجب می‌شود. کفّاره آمیزش؛ چه قبل از سعی و چه بعد از آن، به قول مشهور برای توانگر یک شتر، برای متوسط یک گاو وبرای فقیر یک گوسفند است. (جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۳۸۳؛ المعتمد فی شرح المناسک، ج ۴، ص ۶۸ )
بیماری
چنانچه عمره گزار بر اثر بیماری محصور شود و از ادامه اعمال باز ماند، بنابر قول مشهور، برای خروج از احرام، قربانی یا پول آن را به مکه می‌فرستد تا برایش قربانی کنند و پس از آن با تقصیر از احرام خارج می‌شود؛ (الحدائق الناضرة، ج ۱۶، ص ۳۹ ) لیکن در اینکه با قربانی کردن و تقصیر همه محرمات، حتی زن بر او حلال می‌شود یا حلال شدن زن متوقف بر طواف نسا است، اختلاف می‌باشد (احصار). (الحدائق الناضرة، ج ۱۶، ص ۴۶ ـ ۴۹ )
ممانعت دشمن
اگر عمره گزار به سبب جلوگیری دشمن از ادامه اعمال مصدود شود، با قربانی کردن از احرام خارج می‌شود. در صورت مصدود شدن، فرستادن قربانی به مکّه واجب نیست، بلکه در مکانی که صدّ صورت گرفته، قربانی انجام می‌شود. (صدّ). (جواهر الکلام، ج ۲۰، ص ۱۱۵ ـ ۱۱۷ )
تلبیه
مستحب است عمره گزار پس از احرام، تلبیه را تا زمان مشاهده خانه‌های مکّه تکرار کند. ترک آن با مشاهده خانه‌های مکّه واجب است. (تلبیه). (کشف اللثام، ج ۵، ص ۲۸۳)
فهرست منابع:
(۱) المعتمد فی شرح المناسک
(۲) جامع المقاصد
(۳) رسائل الشهید الثانی
(۴) جواهر الکلام
(۵) المراسم العلویة
(۶) المبسوط
(۷) مستند الشیعة
(۸) المعتمد فی شرح المناسک
(۹) مسالک الافهام
(۱۰) الحدائق الناضرة
(۱۱) التهذیب فی مناسک العمرة و الحج
(۱۲) رسائل آل طوق
