عُرضة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عُرضة:
(وَ لا تَجْعَلوا اللّٰهَ عُرْضَةً لِأَيْمانِكُمْ) عُرضة: بهانه، يعنى دست‌افزار (دستاويز) و نيز به معنى بازدارنده (مانع) آمده است.
به عبارت ديگر:
«عرضة»، مانع شدن ميان دو چيز است كه نمى‌گذارد يكى از آن‌ها به ديگرى برسد و در معناى آن نيز گفته شده: نماياندن چيزى است به منظور اين كه صلاحيت و لياقت آن چيز، براى كارى كه در نظر گرفته شده، معلوم شود مانند عرضه داشتن مال براى فروش و... به همين‌جهت به هدف تير و به دوشيزه‌اى كه صلاحيت ازدواج دارد و نيز به مركبى كه براى سفر تهيه شده، «عرضة» گفته مى‌شود.
به موردی از کاربرد
عُرضة در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لا تَجْعَلواْ اللّهَ عُرْضَةً لِّأَيْمانِكُمْ أَن تَبَرّواْ وَ تَتَّقواْ وَ تُصْلِحواْ بَيْنَ النّاسِ وَ اللّهُ سَميعٌ عَليمٌ) (خدا را در معرض سوگندهاى خود قرار ندهيد و براى اينكه نيكى كنيد و تقوا پيشه سازيد و در ميان مردم اصلاح كنيد با سوگند خود به خداوند، مانع تراشى نكنيد و بدانيد خداوند شنوا و داناست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه عرضة به ضم عين از ماده عرض است، كه به معناى عرضه كردن چيزى است به كسى و يا چيزى، تا ببيند اگر به كارش مى‌آيد و در تامين غرضش دخالت دارد بپذيرد، مثل اينكه كالايى را در معرض فروش قرار دهى، يا منزلى را به مشترى عرضه كنى، تا اگر خواست در آنجا اسكان گزيند، يا غذا را براى خوردن عرضه كنى و به همين جهت مى‌گويند: فلان هدف در معرض تيراندازى و نشانه‌گيرى قرار گرفت و يا در باره دخترى كه شايستگى ازدواج دارد مى‌گويند: فلان دختر در عرضه (معرض) ازدواج قرار گرفت و در باره ماشينى كه صلاحيت براى سفر دارد مى‌گويند فلان ماشين در معرض سفر واقع شد، اين معناى اصل كلمه بود.
اما عرضه به معناى مانعى كه سر راه در مى‌آيد و همچنين عرضه‌اى كه نصب مى‌كنند، تا مانند هدف تيراندازى معرض توارد واردات پى‌درپى قرار گيرد و در نتيجه از كلمه، معناى كثرت عوارض استفاده شود، داخل در معناى اصلى كلمه نيست، بلكه بعدها پيدا شده است.
تفسير نمونه مى‌گويد: «عرضة» (به ضم عين) به معنى «معرض قرار گرفتن چيزى» است، مثلا جنسى را كه به بازار براى فروش مى‌آورند و آن را در معرض معامله قرار مى‌دهند، «عُرضة» مى‌نامند.
گاهى به موانع نيز عرضة اطلاق مى‌شود، زيرا در معرض انسان واقع مى‌شوند و بر سر راه او قرار مى‌گيرند.
با توجه به آنچه در معنى عرضة گفته شد، معنى آيه مورد بحث چنين مى‌شود:
«خدا را در معرض سوگندهاى خود قرار ندهيد...» يعنى براى هر كار كوچک و بزرگى قسم ياد نكنيد و نام خدا را كوچک مشماريد و به اين ترتيب جز در مواردى كه هدف مهمّى در كار باشد، كار نامطلوبى شمرده شده است، اين موضوع در احاديث متعددى نيز وارد شده است.
ممكن است «عُرضة» در آيه مورد بحث به معنى «مانع» باشد، يعنى سوگند به نام خدا را مانع از انجام كار نيک و اصلاح در ميان مردم قرار ندهيد و هرگونه سوگندى كه چنين باشد بى‌ارزش و بى‌اعتبار است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عُرضة»، ج۳، ص۱۵۱-۱۵۲.
