عِلم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عِلم:
(وَ لوطاً آتَيْناهُ حُكْماً وَ عِلْماً) عِلم: منظور از «علم» هرگونه دانشى است كه در سعادت و سرنوشت انسان اثر دارد.
مقام علم، از مقام «شهيد» كه در اسلام والاترين مقام است بالاتر است، در حديثى از پيامبر اكرم (ص) مى‌خوانيم:
«عالم يک درجه از شهيد بالاتر است و شهيد يک درجه از عابد ... و برترى عالم بر ساير مردم مانند برترى من بر كوچک‌ترين آن‌هاست.»
در حديث ديگرى از امير مؤمنان على (ع) مى‌خوانيم:
«كسى كه مرگ او فرا رسد در حالى كه در طلب علم است، ميان او و پيامبران يک درجه فاصله است.»
در آيه ۱۸ سوره آل عمران
دانشمندان واقعى در رديف فرشتگان قرار گرفته‌اند و اين خود امتياز دانشمندان را بر ديگران اعلام مى‌كند و نيز از آيه استفاده مى‌شود كه امتياز دانشمندان از اين نظر است كه در پرتو علم خود، به حقايق اطلاع يافته و به يگانگى خدا كه بزرگ‌ترين حقيقت است معترفند.
مرحوم طبرسى در مجمع البيان ضمن تفسير آيه مورد بحث، از جابر بن عبد اللّه انصارى از پيامبر گرامى اسلام (ص) نقل مى‌كند كه فرمود:
«يک ساعت از زندگى دانشمندى كه بر بستر خود تكيه مى‌كند و در اندوخته‌هاى علمى خود مى‌انديشد، بهتر از هفتاد سال عبادت عابد است.»
به موردی از کاربرد
عِلم در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لوطًا آتَيْناهُ حُكْمًا وَ عِلْمًا وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْقَرْيَةِ الَّتی كانَت تَّعْمَلُ الْخَبائِثَ إِنَّهُمْ كانوا قَوْمَ سَوْءٍ فاسِقينَ) (و لوط را به يادآور كه به او نبوّت و علم داديم و از شهرى كه اعمال زشت و پليد انجام مى‌دادند، رهايى بخشيديم؛ چرا كه آن‌ها مردم بد و نافرمانى بودند.)
(شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لا إِلَهَ إِلاّ هُوَ وَ الْمَلائِكَةُ وَ أوْلواْ الْعِلْمِ قَآئِمًَا بِالْقِسْطِ لا إِلَهَ إِلاّ هُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ) (خداوند، با ايجاد نظام هماهنگ جهان هستى، گواهى مى‌دهد كه معبودى جز او نيست و فرشتگان و صاحبان دانش، نيز بر اين مطلب گواهى مى‌دهند؛ در حالى كه خداوند قيام به عدالت دارد؛ معبودى جز او نيست، اوست توانا و حكيم.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
در آيه مورد بحث مى‌فرمايد: صاحبان علم شهادت مى‌دهند به اينكه جز او معبودى نيست، براى اينكه هر صاحب علمى از آيات آفاقى و انفسى خدا، يكتايى خدا را به يقين درک مى‌كند، زيرا اين آيات تمام مشاعرشان را پر مى‌كند و در عقول آنان رسوخ مى‌نمايد.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عِلم»، ج۳، ص۲۱۸-۲۱۹.
