غایه الاتقان فی تدبیر بدن الانسان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«غایه الاتقان فی تدبیر بدن الانسان» تالیف صالح بن نصرالله بن سلوم حلبی، رئیس الاطباء
حکومت عثمانی (متوفی ۱۰۸۰ ق) است. این کتاب که برای سلطان عثمانی شهرخان بن ابراهیم خان نگاشته شده از جامع‌ترین نگاشته‌های بر جای مانده از اطبا و پزشکان سنتی قلمرو وسیع امپراطوری عثمانی است.
کتاب مشتمل بر مقدمه مصحح، مقدمه مؤلف و چهار مقاله است. مقاله اول در امراض سر و شامل ۱۰۱ فصل، مقاله دوم در امراض ریه و شکم و شامل ۱۴۳ فصل و مقاله سوم در بیماری‌های زنان و اطفال در ۸۷ فصل و مقاله چهارم در بیماری‌هایی که به عضو خاصی اختصاص ندارد.
این مقاله شامل دو باب (باب اول در تب‌ها مشتمل بر ۲۷ فصل و باب دوم در اورام مشتمل بر ۶۷ فصل) و نیز یک باب مستقل دیگر در زمینه سموم و گزش حیوانات سمی و در پایان درباره اوزان و مقادیر مورد استفاده در کتب طبی است.
این اثر توسط یکی از ماهرترین پزشکان دربار امپراطوران عثمانی نگاشته شده، از این رو جایگاه علمی این اثر بازگوکننده سطح علمی دانش
طب در بخشی از قلمرو اسلامی آن روزگار است.
موید اهمیت و اعتبار این اثر و اقبال به آن، ترجمه آن به زبان ترکی است. یک نسخه از این کتاب به زبان ترک با عنوان غایه البیان فی تدبیر الانسان در کتابخانه
آستان قدس رضوی وجود دارد که با محتوای کتاب حاضر همخوانی دارد.
این اثر علاوه بر جامعیت آن در حوزه درمان بیماری‌ها، اثر قابل استفاده برای اطبای طب سنتی است که مؤلف با بیانی روان به بررسی اسباب و علائم بیماری‌ها و اقسام آنها پرداخته است و در ادامه درمان و شیوه معالجه آنها را بیان کرده است.
بهرحال کتاب حاضر می‌تواند به عنوان منبع خوبی در علم معالجات مورد استفاده قرار گیرد، زیرا این کتاب از گنجینه عظیم کتب حکمای دوران
تمدن اسلامی گردآوری شده است.
مؤلف در نگارش این اثر به سخنان و اقوال پزشکان متعددی استناد کرده است: کسانی همانند ماطیوس طبیب
، علی بن عباس
، جالینوس
، شیخ الرئیس
ابن سینا ، ستاریوس
،
محمد بن زکریای رازی ، قرنلیوس
، سنارتوس
، زیکوسیس
. البته در این میان گویا مؤلف ارادت علمی بیشتری نسبت به جالینوس دارد از این رو از او کلمات بیشتری را نقل می‌نماید.
کتاب غایه الاتقان ابتدا به عنوان الطب المجرب با تصحیح و مقدمه به قلم آقای محسن عقیل منتشر شده است.
افست این اثر را موسسه مطالعات تاریخ پزشکی،
طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشک
ایران با دیباچه‌ای از دکتر محمد مهدی اصفهانی در معرفی این اثر در سال ۱۳۸۸ شمسی منتشر ساخته است.
در پاورقی کتاب، اختلاف نسخ، توضیح برخی
الفاظ و عبارات ذکر شده است. فهرست مطالب نیز در انتهای اثر آمده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
