غزل (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غَزْل (به فتح غین و سکون زاء) یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای تابيدن و تابيده است.
غَزْل:
(بر وزن فَلْس) تابيدن و تابيده است.
مصدر و اسم هر دو آمده است. به عبارت ديگر: آن
پنبه را به صورت نخ در آوردن است. «غَزَلَتِ الْمَرْأَةُ الْقُطْنَ وَ الصُّوفَ غَزْلًا: مَدَّتْهُ و فَتَلَتْهُ خِيطَاناً».
(وَ لا تَكُونُوا كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْكاثاً تَتَّخِذُونَ أَيْمانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ ...)،
«و چون، آن زن نباشيد كه رشته خويش را از پس تابيدن پنبه و قطعه قطعه كرد».
(أَنْكاثاً) جمع نكث به معنى قطعه‌ها است، يعنى: «نَقَضَتْ غَزْلَها وَ جَعَلَتْهُ انْكاثاً» به ملاحظه آيه ما قبل:
(وَ أَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذا عاهَدْتُمْ وَ لا تَنْقُضُوا الْأَيْمانَ بَعْدَ تَوْكِيدِها ...)،
(و هنگامى كه با خدا
عهد بستيد، به عهد او وفا كنيد؛ و سوگندها را بعد از محكم ساختن نشكنيد)
آیه فوق مثلى است درباره
وفای به عهد، يعنى در عهد و پيمان خويش ثابت قدم باشيد و مثل آن زن نباشيد كه می‌رشت و پنبه می‌كرد. اگر به عهد خدا وفا نكنيد، قول شما بى‌فايده و بى‌اثر خواهد بود، مثل عمل آن زن و در آن‌صورت بى‌اعتبار خواهيد بود.
در
مجمع نقل شده: آن زن سفيهى بود از
قریش با كنيزانش تا نصف روز ميرشت، آنگاه می‌گفت: آنچه رشته‌اند پنبه كنند و اين عادت او بود و نامش ريطه دختر
عمرو بن کعب بود، و به وى سفيه مكّه گفتندى.
چنانكه از
کلبی نقل شده و به قولى مَثَلى است كه خدا به ناقض عهد زده.
به نظر نگارنده،
مَثَل بودنش بهتر است، و اشاره به زن به‌خصوصى نيست و چون رشتن در آن روزگار كار زنان بود، لذا در مثل زن ذكر شده است. و اللّه العالم.
در
تفسیر عیاشی از
امام صادق (علیه‌السّلام) منقول است:
«چون مسلمانان به كلمه امير المؤمنين به علی (علیه‌السّلام) سلام دادند رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) به اوّل فرمود: برخيز به على به لفظ امیر المؤمنین سلام كن. گفت: آيا دستور خدا و رسول است فرمود: آرى. سپس به دوّم فرمود: برخيز به على به امارت مؤمنين سلام كن. گفت آيا دستور از خدا و رسول است؟ فرمود آرى. سپس به مقداد، ابوذر و سلمان چنين دستورى داد. اول و دوم چون از محضر آن حضرت خارج مي‌شدند می‌گفتند: نه به‌خدا هرگز به او با چنين لفظى سلام نخواهيم داد، خداوند نازل فرمود: (وَ لا تَنْقُضُوا الْأَيْمانَ بَعْدَ تَوْكِيدِها وَ قَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا)، (بقولكم أ من اللَّه و رسوله) (إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ • وَ لا تَكُونُوا كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَها ...).».
(به اختصار)
اين لفظ تنها يكبار در
کلام الله مجید بكار رفته است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "غزل"، ج۵، ص۹۷-۹۸.
