غَلَبَه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غَلَبَه: (وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ) «قَهر» و
«غَلَبَه» گرچه يک معنا را مى‌رسانند، ولى از نظر ريشه لغوى با هم تفاوت دارند.
قهر و قاهريت به آن نوع غلبه و پيروزى گفته مى‌شود كه طرف، نتواند هيچ گونه مقاومتى از خود نشان دهد.
ولى در كلمه «غلبه» اين مفهوم وجود ندارد و ممكن است بعد از مقاومت‌هايى، بر طرف، پيروز گردد. به تعبير ديگر، شخص قاهر به كسى مى‌گويند كه: بر طرف مقابل آن‌چنان تسلط و برترى داشته باشد كه مجال مقاومت به او ندهد، درست مانند ظرف آبى كه بر شعله كوچک آتشى ريخته شود كه در دم آن را خاموش كند. بعضى از مفسران معتقدند: «قاهريّت»، معمولًا در جايى به كار برده مى‌شود كه طرف مقابل موجود عاقلى باشد، ولى «غلبه» اعم است و پيروزى بر موجودات غير عاقل را نيز شامل مى‌شود. بنابراين، اگر در آيه قبل اشاره به عموميت قدرت خدا در برابر معبودهاى ساختگى و صاحبان قدرت شده، نه به اين معنا است كه او ناچار است مدتى با قدرت‌هاى ديگر گلاويز شود، تا آن‌ها را به زانو در آورد، بلكه قدرت او قدرت قاهره است و تعبير
(فَوْقَ عِبادِهِ) نيز براى تكميل همين معناست.
(وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ) (او است كه بر بندگان خود، تسلّط كامل دارد و او است حكيمِ آگاه.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: قهر نوعى از غلبه را گويند و آن اين است كه چيزى بر چيز ديگرى چنان جلوه و ظهور كند كه آن را مجبور به قبول اثرى از آثار خود نمايد، اثرى كه يا بالطبع و يا به عنايت و فرض مخالف با اثر مقهور باشد، مانند ظهور آب بر آتش كه آن را خاموش مى‌سازد و ظهور آتش بر آب كه آن را تبخير و يا رطوبتش را خشک مى‌كند و از آن‌جايى كه تمامى اسباب عالم كون را، خداى تعالى ايجاد (اظهار) كرده تا وسائطى باشند براى حدوث حوادثى و او است كه مسببات را از آثار اسباب، متاثر مى‌سازد و اين اسباب و مسببات هر چه باشند، مجبور به قبول آثارى هستند كه
خداوند فعل آن را از يكى و
انفعال از آن را از ديگرى خواسته است، از اين جهت مى‌توان گفت: تمامى آن‌ها مقهور خداى سبحان هستند و خداى سبحان قاهر بر همه آن‌ها است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «غَلَبَه»، ص۴۰۲.
