• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فعل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



فعل، به دو معنا بکار برده شده، یکی کردار؛ رفتار، و یا کلمه‌ای که بر وقوع عمل در گذشته، حال و یا آینده دلالت دارد، گفته می‌شود.




فعل همچون قول از ابزار بازگو کردن مافی الضمیر است. انسان برای فهماندن مقصود درونی خود به دیگران از رفتار، همانند گفتار بهره می‌گیرد. در شرع مقدس اسلام نیز بر ترتیب آثار به فعل، همچون قول اعتبار داده شده است، مگر مواردی که گفتار خصوصیتی داشته باشد. در این گونه موارد نیز در صورت ناتوانی از گفتار، مانند آن‌که فرد لال باشد، فعل جایگزین گفتار خواهد شد.


از احکام مرتبط با فعل به معنای نخست در ابواب عبادات، معاملات، و احکام سخن گفته‌اند.
در ادامه به نمونه‌هایی از احکام آن در باب‌های مختلف اشاره می‌کنیم.

۲.۱ - فعل و طهارت

از اقسام غسل‌های مستحب، غسل‌های فعلی است که استحبابشان برای انجام دادن کاری و یا کار انجام گرفته است.

۲.۲ - فعل و نماز

نماز مجموعی از اقوال ( قرائت و ذکر ) و افعال، از قبیل رکوع و سجود است.
[۱] إصباح الشیعة، ص۵۷.
کسی که به علت عارضه‌ای در زبانش توانایی تلفظ ندارد باید به قصد قرائت و معنای آن زبانش را حرکت دهد. فعل کثیر از مبطلات نماز شمرده شده است.

۲.۳ - فعل و عقود و ایقاعات

در عقود و ایقاعات جز موارد استثنایی مانند عقود اذنی لفظ معتبر است؛ لیکن برای کسی که قادر به تلفظ نیست، فعلی که دلالت بر معنای آن عقد یا ایقاع بکند، کفایت می‌کند، آیا از شخص توانا بر تلفظ نیز فعل می‌تواند جایگزین قول شود یا نه؟ مسئله محل اختلاف است.

۲.۴ - فعل و رجوع

رجوع به زوجه در زمان عدّه در طلاق رجعی با گفتار و نیز فعل، همچون لمس کردن و بوسیدن تحقق می‌یابد.

۲.۵ - فعل و ارتداد

کارهایی که در راستای مسخره کردن دین و اهانت به آن انجام می‌گیرد، مانند مسخره کردن رسول خدا صلّی اللّه‌ علیه و آله یا زیر پا نهادن قرآن کریم و یا پاره کردن آن، موجب ارتداد مرتکب شونده آن می‌شود.

۲.۶ - فعل مباشری و تسبیبی

فعل به لحاظ این‌که فاعل، آن را مستقیم و بدون واسطه ایجاد کرده و یا با فراهم کردن مقدمات آن، سبب ایجاد فعل شده است، به ترتیب به فعل مباشری و فعل تسبیبی تقسیم می‌شود.

۲.۷ - فعل معصوم علیه السّلام

فعل صادر از معصوم علیه السّلام همچون گفتار او حجّت و قابل استناد و استدلال بر حکم شرعی است.


از فعل به معنای دوم در باب تجارت و یمین سخن گفته‌اند.

۳.۱ - باب تجارت

به قول مشهور، در عقد لازم فعل ماضی معتبر است. بنابر این، به کار بردن فعل مضارع و غیر آن کافی نخواهد بود.

۳.۲ - باب یمین

قسم با فعل ماضی منعقد نمی‌شود و کفّاره‌ای جز استغفار ندارد.
[۶] عیون الحقائق، ج۲، ص۱۷۷.



۱. إصباح الشیعة، ص۵۷.
۲. جواهر الکلام، ج۹، ص۳۱۵-۳۱۹.    
۳. جواهر الکلام، ج۳۲، ص۱۷۹ ۱۸۰.    
۴. جامع المقاصد، ج۱۳، ص۱۱.    
۵. منیة الطالب، ج۱، ص۲۴۶.    
۶. عیون الحقائق، ج۲، ص۱۷۷.



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۷۰۴، برگرفته از مقاله«فعل».    



جعبه ابزار