غیر مستقلات عقلی (اصول)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به مُدرَکات عقلیِ نیازمند به
شرع در استنباط
حکم شرعی «غیر مستقلات عقلی» اطلاق می شود.
غیر مستقلات عقلی، مقابل
مستقلات عقلی بوده و به قضایایی گفته می‌شود که مدرک آن ها
عقل است و در صورت انضمام
مقدمه شرعی به آن ها، صلاحیّت
استنباط حکم شرعی از آن ها وجود دارد.
در غیر مستقلات عقلی،
حاکم علی الاطلاق عقل نیست، بلکه عقل همواره
صغرای قیاس را از شرع می‌گیرد و سپس حکم به
ملازمه عقلی ، میان حکم صغری و حکم شرعی دیگر می‌نماید، مثل این که
شرع مقدس در جایی به وجوب شرعی ذی المقدمه حکم می‌نماید، و چون انجام
ذی المقدمه بدون به جا آوردن مقدمه آن امکان ندارد، عقل، با درک این ملازمه، حکم
وجوب شرعی مقدمه را کشف می‌کند.
برای نمونه، شارع به جا آوردن
حج را بر مکلفان
واجب کرده، ولی درباره پیمودن مسافت تا
مکه معظمه ، حکم صریحی ندارد؛ در این جا عقل می‌گوید نظر به این که میان ادای فریضه حج و طی مسافت، ملازمه عقلی است، پس حکم شارع مبنی بر
وجوب ذی المقدمه (حج)، مستلزم حکم به وجوب
مقدمه (طی مسافت) نیز هست.
این گونه
دلیل عقلی را، از این رو که عقل به تنهایی به حکم شرعی وجوب مقدمه دست نیافته، بلکه به کمک حکم
شارع وجوب ذی المقدمه آن را دریافته است، غیر مستقل عقلی گویند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «غیر مستقلات عقلی».
