فری (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَرْى (به فتح فاء و سکون راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
قطع و
شکافتن است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
اِفْتِراء (به کسر الف و تاء و سکون فاء) به معناى جعل
دروغ و چيزى از خود در آوردن؛
مُفْتَرى (به ضم میم و سکون فاء و فتح تاء) به صيغه
مفعول، به معنای ساخته شده؛
مُفْتَر (به ضم میم و سکون فاء و فتح تاء) به صيغه مفعول، جعل كننده دروغ؛ و
فَرِىّ ساخته و نو در آورده است.
فَرْى:
در اصل به معنى
قطع و
شکافتن است.
در
اقرب آمده: «فَرَى الشَّيْ‌ءَ فَرْياً: قَطَعَهُ وَ شَقَّهُ» بعد گويد خواه به جهت
افساد باشد، مثل: بريدن و شكافتن درنده و خواه براى
اصلاح باشد، مثل: قطع چرم به‌وسيله خيّاط.
راغب گويد: فَرْى، قطع براى دوختن و اصلاح و اِفْراء قطع براى افساد است؛
همچنين است قول
طبرسی ذيل
آیه ۴۸ نساء.
فیومی در
مصباح گفته: «فَرَيْتُ الجلد: قطعته للاصلاح».
این واژه در قالب مشتقات زیر در
آیات قرآن کریم به‌کاررفته است:
اِفْتِراء: به معنى جعل
دروغ و چيزى از خود در آوردن است، مثل:
(وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً) «كيست ظالم‌تر از آنكه بر
خدا دروغ ببندد».
و مثل:
(أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ) «بلكه ميگويند: قرآن را ساخته است بگو يک
سوره به مانند آن بياوريد».
در آيه
(فَقَدِ افْتَرى إِثْماً عَظِيماً) طبرسى
(إِثْماً) را
مفعول مطلق و
(افْتَرى) را به معنى
اثم گرفته يعنى: «حقا كه گناه كرده، گناه بزرگى».
و شايد مفعول فعل محذوف باشد، يعنى: «افْتَرَى و اثم اثما عظيما».
مُفْتَرى: به صيغه
مفعول، ساخته شده را گویند.
(قالُوا ما هذا إِلَّا سِحْرٌ مُفْتَرىً) «گفتند: اين نيست مگر
سِحر ساخته».
مُفْتَر: به صيغه مفعول، جعل كننده دروغ است.
(قالُوا إِنَّما أَنْتَ مُفْتَرٍ) «گفتند: تو فقط دروغگوئى».
فَرِىّ: ساخته و نو در آورده است.
(قالُوا يا مَرْيَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَيْئاً فَرِيًّا) چون
مریم عیسی (علیه‌السّلام) را در آغوش خويش به ميان مردم آورد، «گفتند: اى مريم چيز نو ظهورى آوردى،
زائیدن بدون شوهر؟!!»
آن را در آيه، عظيم،
قبیح و غيره گفته‌اند،
ولى آنچه ما اختيار كرديم با معناى اولى مناسب است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "فری"، ج۵، ص۱۷۱-۱۷۲.
