فریضه در فقه فرعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فريضه
فريضه: آنچه وجوبش با قرآن كريم ثابت شده باشد/ مطلق واجب/ سهام تعيين شده ارث.
عنوان فريضه در فقه اطلاقهاى متعدد دارد و بيشتر بر احكام واجبى اطلاق مى‌گردد كه وجوب آنها از قرآن كريم استفاده مى‌شود و نه سنّت( سنت)، مانند نماز، روزه، زكات و حج.مقابل آن احكامى است كه وجوب يا استحباب آنها مستفاد از سنّت است، از قبيل غسل، كفن و دفن ميّت. از اين رو، در روايتى تصريح شده كه غسل ميّت سنت است و نه فريضه. مقصود از سنّت اين است كه وجوب آن برگرفته از سنّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله است و قرآن كريم با صراحت متعرض حكم آن نشده است
[۱] اطلاق فريضه بر مطلق واجب؛ خواه وجوبش با قرآن ثابت شده باشد يا با سنّت نيز شايع است.
[۲] برخى گفته‌اند: در روايات، فريضه گاهى بر آنچه رجحانش با قرآن ثابت؛ اعم از واجب و مستحب نيز اطلاق شده است.
[۳] اطلاق ديگر فريضه، سهام تعيين شده در ارث است. اين اطلاق در آيات مربوط به ارث با تعبير «فَريضَةً مِنَ اللّه‌ِ»
[۴] صورت گرفته است.
[۵] از اين رو، بسيارى از فقها عنوان باب يا كتاب ارث را «كتاب الفرائض» و يا «كتاب الفرائض و المواريث» قرار داده‌اند.
[۶] مقصود از فرائض عنوان باب، مى‌تواند خصوص سهام شش گانه تعيين شده در قرآن باشد. در اين صورت، اخص از مواريث خواهد بود؛ ليكن از آنجا كه مهم‌ترين مباحث ارث در اين سهام خلاصه مى‌شود، به اين عنوان نام گذارى شده است. و مى‌تواند مطلق سهام باشد، حتى سهامى كه از سنّت يا آيه «اولوا الأرحام» استفاده مى‌شود. در اين صورت مرادف مواريث خواهد بود
[۷] (ارث).
عنوان فريضه بر نماز واجب ـ در مقابل نافله ـ نيز اطلاق شده است.
[۸] در باب زكات نيز مقصود از «اسنان فرائض» سن حيوانات متعلق زكات همچون شتر، گاو و گوسفند است
[۹] ( اسنان فرائض).
[۱۰] حبل المتين/ ۹۳ ؛ وسائل الشيعة ۲/ ۱۷۶ و ۴۷۹ ؛ جواهر الكلام ۱۱/ ۳۳۲ ـ ۳۳۳ ؛ مصباح الفقيه ۳/ ۱۳۸
[۱۱] مرآة العقول ۱/ ۱۰۳ ؛ ملاذ الاخيار ۷/ ۴۶۵
[۱۲] مرآة العقول ۱۲/ ۲۸۴
[۱۳] نساء/ ۱۱
[۱۴] مفتاح الكرامة ۱۷/ ۴
[۱۵] من لايحضره الفقيه ۴/ ۲۵۴ ؛ المقنعة/ ۶۷۹ ؛ غنية النزوع/ ۳۰۹ ؛ المبسوط ۴/ ۶۷ ؛ قواعد الاحكام ۳/ ۳۳۹
[۱۶] مفتاح الكرامة ۱۷/ ۴ ـ ۵ ؛ جواهر الكلام ۳۹/ ۵ ـ ۶ ؛ كلمة التقوى ۷/ ۲۷۵
[۱۷] الحدائق الناضرة ۸/ ۱۴۵ ؛ جواهر الكلام ۹/ ۳۴۳ و ۱۳/ ۱۳۴
[۱۸] شرائع الاسلام ۱/ ۱۱۱ ؛ جواهر الكلام ۱۵/ ۱۲۳ .
