فساد وضع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
چینش
قیاس فقهی به صورت غیر صالح برای ترتّب
حکم را «فساد وضع» گویند.
فساد وضع، از مبطلات علت در
قیاس به شمار آمده و به معنای تنظیم هیئت قیاس است، به گونه‌ای که حکم صلاحیت ترتب بر آن را نداشته باشد.
به بیان دیگر، پذیرش مبنایی در قیاس است، که صلاحیت بنای چنین حکمی بر آن صحیح نباشد،
همانند: بنای حکم بر مبنایی که اقتضای
حکم دیگری مقابل آن را داشته باشد، یا تلقی
تضییق از مبنایی که اقتضای
توسیع را دارد، یا تلقی
تخفیف از
تغلیظ ، یا تلقی اثبات از نفی، و به عکس؛
برای مثال، عده‌ای انعقاد
عقد نکاح به لفظ
هبه (صیغه هبه) را جایز ندانسته و چنین استدلال می‌کنند که لفظ «هبه» لفظی است که
عقود دیگری غیر از نکاح با آن منعقد می‌شود.
البته در جواب، گفته شده است: این مسئله که عقود دیگری غیر از
نکاح ، با لفظ هبه منعقد می‌شود (مبنا)، اقتضا دارد نکاح نیز به لفظ هبه منعقد شود (حکم مقابل) نه این که نکاح با آن منعقد نشود.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «فساد وضع».
