فلج (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَلْج (به فتح فاء و سکون لام) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
پیروزی و نجات است.
هفت مورد از آن در «
نهج البلاغه» آمده است.
فَلْج به معنای پيروزى و نجات است.
«
فَلَجَ فلانٌ فَلْجاً و فُلُوجاً: ظَفَرَ بِما طَلَبَ وَ فازَ بهِ»
أَفْلاج نيز به همان معنى است.
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره میشود:
امام علی (علیه‌السلام) خطاب به
معاویه مى‌نويسد:
«وَ لَمَّا احْتَجَّ الْمُهَاجِرُونَ عَلَی الْأَنْصَارِ یَوْمَ السَّقِیفَةِ بِرَسُولِ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فَلَجُوا عَلَیْهِمْ فَإِنْ یَکُنِ الْفَلَجُ بِهِ فَالْحَقُّ لَنَا دُونَکُمْ وَ إِنْ یَکُنْ بِغَیْرِهِ فَالْأَنْصَارُ عَلَی دَعْوَاهُمْ.» يعنى: «روز
سقیفه،
مهاجران بر
انصار دليل آورده و گفتند: ما قرابت
رسول خدائیم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)،
خلافت مال ماست و با اين سخن بر انصار غلبه كردند اگر پيروزى با اين دليل باشد پس خلافت مال ماست كه به آن حضرت از همه نزديكتريم و اگر غلبه با غير اين دليل باشد پس انصار بر دعواى خود حقّند.»
(شرح‌های نامه:
)
امیرالمومنین (علیه‌السلام) به ياران خود میفرمايد:
«فَاتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ ... وَ قُومُوا بِمَا عَصَبَهُ بِکُمْ فَعَلِیٌّ ضَامِنٌ لِفَلْجِکُمْ آجِلاً إِنْ لَمْ تُمْنَحُوهُ عَاجِلاً» «بندگان
خدا از خدا بترسيد و به آنچه بر شما واجب و لازم كرده قيام كنيد، على بن ابى طالب بر پيروزى شما در آينده ضامن است اگرچه به فوريّت آنرا نيابيد.»
(شرح‌های خطبه:
)
در بخشی از سخنان خود که به آنها سخنان غريب اطلاق میشود فرموده اند:
«كَالْيَاسِرِ الْفَالِجِ يَنْتَظِرُ أَوَّلَ فَوْزة مِنْ قِدَاحِهِ» يعنى «مانند قمار باز پيروز كه منتظر اوّلين پيروزى از تيرهاى قمار خود است» (شرح‌های خطبه:
)
معنى اين سخن را بايد از این خطبه فهميد كه فرموده اند:
«كَالفَالِجِ اليَاسِرِ الَّذِي يَنْتَظِرُ أَوَّلَ فَوْزَة مِنْ قِدَاحِهِ» «مرد
مسلمان مادامى كه آلوده كار پستى نشده كه چون آشكار شود خوارش كند و فرومايگان بر او چيره شوند، مانند
قمار باز غالبى است كه منتظر اوّل پيروزى از تيرهاى قمار خويش است»
(شرح‌های خطبه:
) هكذا، مسلمان غير خائن منتظر يكى از دو خوبى است يا از
دنیا مى‌رود و
رحمت خدا بر او پيوسته است و يا در دنيا صاحب مال مى‌شود؛ كه خدا گاهى دنيا و
آخرت را براى اقوامى جمع گرداند.
ابن ابی الحدید، «
فالج ياسر» را به معنى مبارك و با ميمنت معنى كرده است؛ و اگر معناى «قمار باز» منظور باشد مراد صرف
تشبیه است.
از این ماده هفت مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
•
بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله « فلج »، ج۲، ص۸۲۶.
