فیء (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَى‌ْء (به فتح فاء و سکون یاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
رجوع و برگشتن است.
در اصطلاح به اموالي كه با
صلح (بدون جنگ) از
کفّار گرفته مى‌شود «فى‌ء» گفته میشود كه از كفّار به
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و يا به
امام (علیه‌السلام) برگردانده میشود.
از اين كلمه چند مورد در «
نهج البلاغه» آمده است.
فَى‌ْء به معنای رجوع و برگشتن است.
«
فَاءَ فَيْئاً: رَجَعَ».
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره میشود:
امیرالمومنین (علیه‌السلام) در نامه ای به
معاویه مى‌نويسد:
«إِلاّ مَنْ فاءَ مِنْ أَهْلِ الْبَصائِرِ فَإِنَّهُمْ فارَقُوکَ بَعْدَ مَعْرِفَتِکَ وَ هَرَبُوا إِلَی اللَّهِ» «جمعى از مردم را فريفته و در درياى ضلالت خودت افكنده‌اى مگر آنهائيكه از اهل بصيرت بودند و بعد از شناختن تو از تو برگشتند»
(شرح‌های خطبه:
)
آنگاه كه
عمر بن الخطاب خواست زيور آلات
کعبه را برداشته و تقسيم سپاه كند، از آن حضرت در اين باره سؤال كرد، امام (عليه‌السلام) فرمود:
قرآن وقتى كه به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نازل شد اموال
مسلمانان چهار دسته بود يكى اموال و ماترک آنها كه ميان
ورّاث آنها تقسيم فرمود، و ديگرى
«الْفَیْءُ فَقَسَّمَهُ عَلَی مُسْتَحِقّیهِ» «فى‌ء كه بر مستحقين‌اش تقسيم كرد»
(شرح‌های خطبه:
)
فى‌ء به معنى سايه است كه برمى‌گردد، حضرت (علیه‌السلام) درباره
دنیا فرموده اند:
«إِنَّ الدُّنْیا دارُ فَناءٍ وَ عَناءٍ ... فَسُبْحانَ اللّهِ ما أَعَزَّ سُرُورَها وَ أَظْمأَ رِیَّها وَ أَضْحَی فَیْئَها» «دنيا خانه
فنا و مشقت است
سبحان الله چه نادر است شادى آن و چه تشنگی آور است سيرابى آن و چه در معرض آفتاب است سايه آن.»
(شرح‌های خطبه:
)
امام علی (علیه‌السلام) درباره از دنيا رفتن خودشان فرموده اند:
«فَإِنّا کُنّا فی أَفْیاءِ أَغْصانٍ» «در سايه‌هاى شاخه‌ها بوديم»
(شرح‌های خطبه:
)
از این ماده چند مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
•
بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله « فیء »، ج۲، ص۸۳۵.
