قد - به سکون دال (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَدْ (به فتح قاف و سکون دال) از
واژگان قرآن کریم که روشن‌ترين معنا از معانى حرف قد، تحقيق است.
قَدْ:
روشن‌ترين معنى از معانى حرف قد، تحقيق است.
(قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ) (به يقين مؤمنان
رستگار شدند).
(قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى) (به
یقین كسى كه خود را پاكيزه ساخت، رستگار شد).
ابن هشام قبول ندارد كه قد به معنى توقّع باشد نه در
ماضی و نه در
مضارع.
[[|راغب]] گويد: قد چون بر ماضى داخل شود بر هر ماضى تازه داخل شود،
مثل:
(قَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنا ...) (
خداوند بر ما
منّت گذارد)،
(قَدْ كانَ لَكُمْ آيَةٌ فِي فِئَتَيْنِ ...) (در دو گروهى كه (در ميدان
جنگ بدر) با هم رو به رو شدند، نشانه و عبرتى براى شما بود)،
(لَقَدْ سَمِعَ اللَّهُ ...) (خداوند، سخن آنها را شنید)،
(لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ ...) (خداوند از
مؤمنان خشنود شد)،
و چون بر مضارع داخل شود آن فعل در حالتى واقع می‌شود و در حالتى نه، مثل:
(قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِواذاً) يعنى: «خدا می‌داند كه گاهى مخفيانه در پشت سر يكديگر خارج می‌شوند».
می‌شود گفت مراد راغب از آن نوعى تقليل است.
طبرسی در
جوامع الجامع و
زمخشری در
کشّاف «قد» را در آيه
(قَدْ نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّماءِ ...) براى كثرت دانسته‌اند، يعنى: «بسيار مى‌بينيم كه رو به
آسمان كرده‌اى».
ايضا در آيه
(قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ) (به يقين مى‌دانيم كه گفتار آنها، تو را غمگين مى‌كند)
هر دو تصريح كرده‌اند كه قد براى زيادت
فعل و كثرت آن است.
نگارنده قول
المیزان را مى‌پسندم كه در ذيل
آیه دوم گويد: قد حرف تحقيق است، در ماضى و در مضارع مفيد
تقلیل است، گاهى در آن نيز معنى تحقيق می‌دهد و در آيه همان اراده شده است.
ناگفته نماند: مشكل است در
قرآن محلى يافت كه معنى آن غير از تحقيق باشد، خواه مدخولش مضارع باشد يا ماضى. تفصيل بيشتر در كتب لغت و نحو است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "قد"، ج۵، ص۲۴۵-۲۴۶.
