قسط (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
'''قسط: ''
(أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ) «قسط» مفهومش آن است كه حق كسى را به ديگرى ندهد و به تعبير ديگر «تبعيض» روا ندارد و نقطه مقابلش آن است كه حق كسى را به ديگرى دهد.
«قسط» در لغت به معناى پرداختن سهم ديگرى است و لذا مفهوم دادگرى در آن نهفته است.
جالب اين كه در
سوره يونس اين كلمه تنها در مورد كسانى كه عمل صالح دارند و پاداش نيک دريافت مى‌كنند گفته شده و در مورد كيفر بدكاران عنوان نشده است؛ اين به خاطر آن است كه مجازات و كيفر، شكل در آمد و سهميه ندارد و به تعبير ديگر: كلمه «قسط»، تنها متناسب پاداش نيک است، نه مجازات.
ترجمه و تفاسیر مرتبط با
قسط:
(قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ) (بگو: پروردگارم امر به عدالت كرده است و روى خويش را در هر مسجد و به هنگام عبادت به سوى او كنيد و او را بخوانيد و دين خود را براى او خالص كنيد و بدانيد همان‌گونه كه در آغاز شما را آفريد، بار ديگر در رستاخيز باز مى‌گرديد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: قسط بنا به گفته
راغب هم بهره عادلانه را گويند که خداوند مى‌فرمايد:
(لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ بِالْقِسْطِ) و
(أَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ) و هم به معناى جور و گرفتن بهره ديگران آمده، چيزى كه هست اين ماده (قسط) در باب افعال معناى اول را مى‌رساند مانند
(وَ أَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ) و در باب ثلاثى مجرد معناى دوم را، مانند
(وَ أَمَّا الْقاسِطُونَ فَكانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَباً).
پس بنا به گفته راغب مقصود از جمله مزبور اين خواهد بود: بگو پروردگار من امر به گرفتن بهره عادلانه و ملازمت ميانه روى در همه امور و ترک افراط و تفريط كرده و معلوم است كه راه ميانه در عبادت اين است كه مردم به سوى خدا بازگشت نموده به جاى پرستش بت‌ها و تقليد از بزرگان قوم به معابد در آمده خدا را به خلوص عبادت كنند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(إِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعًا وَعْدَ اللّهِ حَقًّا إِنَّهُ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ بِالْقِسْطِ وَالَّذِينَ كَفَرُواْ لَهُمْ شَرَابٌ مِّنْ حَمِيمٍ وَعَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُواْ يَكْفُرُونَ) (بازگشت همه شما تنها به سوى اوست. خداوند وعده حقّى فرموده؛ او آفرينش را آغاز مى‌كند، سپس آن را باز مى‌گرداند، تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، به عدالت جزا دهد و براى كسانى كه كافر شدند، نوشابه‌اى از آب سوزان و عذابى دردناک است، به سزاى آن‌كه كفر مى‌ورزيدند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: جمله
(لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ بِالْقِسْطِ ...) متضمن است به اين بيان كه عدل و قسط الهى -كه يكى از صفات فعل او است- اجازه نمى‌دهد كه در درگاه او دوغ و دوشاب يكسان باشد، با آن كسى كه با ايمان آوردن در برابرش خضوع نموده و اعمال صالح كرده و با آن كسى كه بر حضرتش استكبار و به خود و به آياتش كفر ورزيده يک جور معامله كند. اين دو طايفه در دنيا كه به طور يكسان در تحت سيطره اسباب و علل طبيعى قرار داشتند، اسبابى كه به اذن خدا يا سود مى‌رسانيد و يا ضرر اگر قرار باشد در آخرت هم به طور يكسان با آنان معامله شود ظلم خواهد بود. پس، جز اين باقى نمى‌ماند كه خداى تعالى بين اين دو طايفه در زمانى كه به سوى او بر مى‌گردند فرق بگذارد، به اين معنا كه مؤمنين نيكوكار را جزاى خير و كفار بدكار را سزاى بد دهد، تا ببينى آنان از چه چيز لذت مى‌برند و اينان از چه چيز متالم و ناراحت مى‌شوند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قُصِّیه»، ص۴۴۰.
