قاضی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
اسلام نسبت به شرایط
قاضی بسیار سختگیری شده و این امر نشانگر اهمیتی است که اسلام برای
قضاوت قائل است.
امیر مؤمنان علیه السلام در عهدنامه جاوید خود به
مالک اشتر ویژگیهای یک قاضی خوب را چنین بیان میفرماید:
برای قضاوت در میان
مردم بهترین را برگزین؛ کسی که از عهده قضاوت برآید و اصحاب
دعوا نتوانند نظر خود را بر او تحمیل کنند و چون به خطای خود آگاه شود از آن بازگردد، نه آنکه بر اشتباه خود پافشاری نماید، طمعکار نباشد و در مواضع
شک درنگ کند تا حقیقت برایش کشف شود،
حجت و
دلیل را بیش از همه فراگیرد و در کشف حقیقت از همه بردبارتر باشد و وقتی که حقیقت روشن شد از همه قاطعتر باشد. همین که موضوع را تشخیص داد در صدور حکم تأخیر نورزد و از ستایش دیگران گمراه نگردد. عده اینگونه افراد اندک است.
امام خمینی قدس سره درباره صفات قاضی میفرماید:
صفات قاضی عبارتند از:
بلوغ،
عقل،
ایمان،
عدالت،
اجتهاد مطلق،
مرد بودن(در حال حاضر در مورد وضعیت زنان برای امر قضا در قانون مقرّر شده است:« بانوانِ دارنده پایه قضاییواجد شرایط... میتوانند در دادگاههای مدنی خاص و اداره سرپرستی صغار بهعنوان مشاور خدمت نمایند و پایه قضایی خود را داشته باشند.»
حلال‌زادگی،
اعلمیت (نسبت به افراد شهر و محل خود) به
احتیاط واجب و داشتن حافظه قابل اعتماد به احتیاط واجب.
گفتنی است نخستین قانونی که بعد از حاکمیت قانون اساسی جمهوری اسلامی در خصوص شرایط قاضی تصویب شد ماده واحده و یک تبصره در اردیبهشت ۱۳۶۱ بود که به موجب آن قضات از میان مردان واجد شرایط ذیل انتخاب میشوند:
۱-
ایمان و
عدالت و تعهد عملی نسبت به موازین اسلامی و وفاداری به نظام جمهوری اسلامی ایران.
(گفتنی است که در عبارت قانون، شرط« بلوغ و عقل» به علت روشن بودن ذکر نشده است. از طرفی مفهوم« عدالت» متضمن تعهد عملی به موازین اسلامی و وفاداری به نظام هم هست و عدالت نمیتواند از این مفاهیم تفکیک شود. با وجود این، به دلیل آن که در نصب قاضی جهات ملموسی باشد که شورای عالی قضایی دچار تردید و شک نشود به آن اشاره شده است.)
۲-
طهارت مولد (
حلال‌زادگی).
۳- تابعیت ایران و انجام خدمت وظیفه یا دارا بودن معافیت قانونی.
۴- صحت مزاج و توانایی انجام کار و عدم اعتیاد به مواد مخدّر.
۵- دارا بودن
اجتهاد به تشخیص شورای عالی قضایی یا اجازه قضا از جانب شورای عالی قضایی.
احکام حقوقی اسلام، ج۱، ص۱۷-۱۹.
