جمله شرطی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جمله شرطی به معنی قضیه دارای دو جمله
شرط و
جزا _
مقدّم و
تالی _ است؛ که از آن به قضیه شرطیه نیز تعبیر می شود.
به جمله ای که در آن دو جمله شرط و جزا وجود داشته باشد به گونه ای که جمله جزا ( تالی ) بر شرط ( مقدم )، وابسته و معلق گشته باشد، جمله شرطی می گویند. این
تعلیق و وابستگی گاهی حقیقی و گاهی اضافی است.
در
علم اصول از یک نظر جمله های شرطی به محقق الموضوع و غیر محقق الموضوع
تقسیم می گردد.
به جمله های شرطیی که برای تبیین و تعیین محدوده
موضوع حکم صادر می شود، " محقق الموضوع " گفته می شود. این گونه جمله ها
مفهوم نداشته و خارج از محل بحث مفاهیم می باشد، مثل این که گفته شود: " ان رزقت ولدا فاختنه " که تصور
ختنه فرزند معقول نیست مگر بعد از فرض وجود آن؛ یعنی نمی توان گفت اگر بچه ای نداشتی آن را ختنه نکن.
به جمله های شرطیی که برای تعیین و تبیین دایره شمول
حکم وارد شده است " غیر محقق الموضوع " می گویند، مثل این که گفته شود: " ان احسنَ صدیقُک فاحسن الیه " که فرض احسان به دوست، توقف عقلی بر فرض صدور
احسان ندارد بلکه امکان احسان به او هست، چه او احسان داشته باشد و چه نداشته باشد.
مفهوم دار بوده این جمله ها مورد
اختلاف اصولیون می باشد.
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج ۱، ص ۲۲۸و۲۳۷
فیض، علیرضا، مبادی فقه واصول، ص ۲۴۳
مشکینی، علی، اصطلاحات الاصول، ص ۲۵۱
مکارم شیرازی، ناصر، انوارالاصول، ج ۲، ص ۲۱
سبزواری، عبدالاعلی، تهذیب الاصول، ج ۱، ص ۱۱۱
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
