قواعد تعارض
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قواعد تعارض، قواعد بیان گر وظیفه
مکلّف در باب
تعارض ادلّه می باشد.
قواعد تعارض، به قواعدی گفته می‌شود که وظیفه مکلف را در باب تعارض ادله بیان می‌کند. این قواعد نخست از راه بیان
حکم عقل (صرف نظر از ادله خاص) به ارائه طریق پرداخته و در مرحله دوم صرف نظر از حکم عقل و پس از دست نیافتن به
مرجحات و تعادل ادله، با رجوع به
روایات ارائه طریق می‌نماید، زیرا روایات زیادی وجود دارد که بر خلاف مشهور که
حکم اولی را تساقط می‌دانند، به عدم تساقط و ارائه طریق دیگر دلالت می‌کند.
در این که آیا قبل از اعمال مرجحات، می‌توان از راه تاویل، تعارض را برطرف کرد. یا نه، اختلاف وجود دارد؛
مشهور اصولیون ،
تاویل را، مگر در موارد خاص، مردود شمرده‌اند،
برای مثال، اگر
حدیثی بگوید: «ادع علماء البلد» و در
روایتی دیگر چنین آمده باشد که: «لاتدع علماء البلد»، می‌توان آن را چنین تاویل کرد که روایت اول مربوط به علمای بالای شهر و روایت دوم مربوط به عالمان پایین شهر است. اما این تاویل بدون شاهد و
قرینه است. البته در مواردی که دو
حدیث متواتر یا دو
آیه وجود داشته باشد چاره‌ای جز تاویل نیست.
قاعده اولیه متعارضین ؛
قاعده ثانوی متعارضین .
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «قواعد تعارض».
