لمس (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لَمْس (به فتح لام و سکون میم) از
واژگان قرآن کریم به معنای دست مالیدن و طلب است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
اِلْتِماس (به کسر الف و تاء و سکون لام) به معنای طلب؛ و
مُلامَسه (به ضم میم اوّل و فتح میم دوم) که به صورت «لامَسْتُمُ النِّساءَ» به معنای مقاربت و
جماع است.
لَمْس:
دست مالیدن است. «لَمَسَهُ لَمْساََ: مَسَّهُ بِیَدِهِ».
در لمس طلب ملحوظ است که دست مالیدن برای دانستن است، بدین جهت است که
راغب گوید، گاهی از طلب به لمس تعبیر آورند،
لذا در
اقرب از جمله معانی آن گفته: «لمس الشّی‌ء: طلبه».
(وَ لَوْ نَزَّلْنا عَلَیْکَ کِتاباً فِی قِرْطاسٍ فَلَمَسُوهُ بِاَیْدِیهِمْ لَقالَ الَّذِینَ کَفَرُوا اِنْ هذا اِلَّا سِحْرٌ مُبِینٌ) «اگر کتابی در کاغذ بر تو نازل می‌کردیم و دست بر آن می‌مالیدند، حتما
کفّار می‌گفتند: این
سحری آشکار است».
(وَ اَنَّا لَمَسْنَا السَّماءَ فَوَجَدْناها مُلِئَتْ حَرَساً شَدِیداً وَ شُهُباً) در اینجا لمس ظاهرا به معنی طلب است یعنی: «ما خواستیم به
آسمان صعود کنیم، آن را یافتیم که از نگهبانان و
شهاب‌ها پر شده است».
اِلْتِماس: به معنی طلب است، به مناسبت معنای طلب در لَمْس؛ در
قاموس گفته: «التمس: طلب».
(قِیلَ ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً) «گفته شد به
عقب برگردید و نوری برای خود بجوئید».
(اَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیداً طَیِّباً) «یا با زنان
نزدیکی کردید و آبی نیافتید
خاک پاک را قصد کرده،
تیمّم کنید». لمس و ملامسه زنان
کنایه از مقاربت است.
در قاموس گفته: «لمس الجاریة» یعنی با او جماع کرد.
در
مجمع فرموده مراد از «لامَسْتُمُ النِّساءَ» جماع است چنانکه از
علی (علیه‌السّلام) و
ابن عباس و
مجاهد و
سدّی و
قتاده روایت شده و
ابو حنیفه و
جبائی اختیار کرده است. از
عمر بن خطّاب،
ابن مسعود،
شعبی و
عطا نقل شده و
شافعی اختیار کرده مراد لمس زنان است با دست و غیره. ولی قول اول صحیح است...
روایت شده میان
عرب و مسلمانان غیر عرب اختلاف شد، عجم‌ها گفتند: مراد از آن جماع است، عرب‌ها گفتند: مراد مس زنان است، اختلافشان به ابن عباس رسید، گفت: حق با موالی است و مراد از آن جماع است.
برای مزید توضیح
آیه ۶ مائده را نقل می‌کنیم:
(... اِذا قُمْتُمْ اِلَی الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ اَیْدِیَکُمْ اِلَی الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ وَ اَرْجُلَکُمْ اِلَی الْکَعْبَیْنِ وَ اِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَ اِنْ کُنْتُمْ مَرْضی اَوْ عَلی سَفَرٍ اَوْ جاءَ اَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغائِطِ اَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیداً طَیِّباً) در صدر
آیه حکم
حدث اصغر و
اکبر در صورت وجدان
آب نقل شده و در ذیل آن حکم هر دو در صورت فقدان آب و اگر مراد از «لامَسْتُمُ» دست زدن صرف باشد حکم حدث اکبر در صورت فقدان آب ذکر نشده است. لذا یقینا مراد از آن جماع است.
در
المیزان از
کافی نقل شده که
حلبی گوید از
ابی‌عبداللّه (علیه‌السّلام) از «اَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ» پرسیدم فرمود: آن جماع است و لیکن
خداوند پرده‌پوش است، مستور بودن را دوست دارد، لذا مانند شما اسم نبرده است،
«اِنَّ اللَّهَ سَتِیرٌ یُحِبُّ السَّتْرَ فَلَمْ یُسَمِّ کَمَا تُسَمُّونَ».
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "لمس"، ج۶، ص۲۰۶.
