لُمَزَة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لُمَزَة:(وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ) «لُمَزَة» صيغه مبالغه است (صيغه مبالغه غير از اوزان ششگانه معروف به وزن‌هاى ديگر نيز مى‌آيد، از جمله همين وزن است كه اشباه و نظائرى نيز در لغت عرب دارد، مانند: «ضَحِكَة» به معناى كسى كه بسيار خندان است)، و از مادّه «
لمز» (بر وزن رمز) در اصل، به معناى غيبت كردن و عيبجویى نمودن است.
در اين كه آيا اين واژه و واژه «هُمَزة» به يک معناست، و به غيبت‌كنندگان و عيبجويان اشاره مى‌كند؟ يا در ميان اين دو فرقى است؟
مفسران احتمالات زيادى داده‌اند: بعضى آنها را به يک معنا گرفته‌اند، و بنابراين، ذكر اين دو با هم براى تأكيد است. ولى، بعضى گفته‌اند: «همزه» به معناى غيبت كننده و «لمزه» به معناى عيب‌جو است. بعضى ديگر، «همزه» را به معناى كسانى كه با اشارت دست و سر عيبجویى مى‌كنند و
«لُمَزَة» را به معناى كسانى كه با زبان اين كار را انجام مى‌دهند، دانسته‌اند.
بعضى «اولى» را اشاره به عيبجویى روبرو، و «دومى» را به عيبجویى پشت سر مى‌دانند. بعضى، اولى را به معناى عيبجویى آشكار، و دومى را عيبجویى پنهان و با اشاره چشم و ابرو شمرده‌اند. و گاه گفته شده: هر دو به معناى كسى است كه مردم را با القاب زشت و زننده ياد مى‌كند.
ولى از مجموع كلمات ارباب لغت استفاده مى‌شود كه اين دو واژه به يک معناست، و مفهوم وسيعى دارد كه هر گونه عيبجویى، غيبت، طعن، استهزاء به وسيله زبان، علائم، اشارات، سخن‌چينى و بدگويى را شامل مى‌شود.
(وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ) (واى بر هر عيبجوى مسخره كننده‌اى.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در مجمع البيان گفته: كلمه همزه به معناى كسى است كه بدون جهت بسيار به ديگران طعنه مى‌زند و عيب‌جويى و خرده‌گيريهايى مى‌كند كه در واقع عيب نيست. و اصل ماده همز به معناى شكستن است، و كلمه لمز نيز به معناى عيب است پس همزه و لمزه هر دو به يک معنا است. ولى بعضى گفته‌اند: بين آن دو فرقى هست، و آن اين است همزه به آن كسى گويند كه دنبال سر مردم عيب مى‌گويد و خرده مى‌گيرد، و اما لمزه كسى را گويند كه پيش روى طرف خرده مى‌گيرد- نقل از ليث.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مكارم شيرازى، ناصر، لغات در تفسير نمونه، بر گرفته از مقاله «لُمَزَة»، ص۴۸۶.
