متشابهات قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
منظور ازآیات متشابه، آیات فاقد معانى روشن و قابل حمل بر وجوه مختلف است.
آیات متشابه در مقابل
آیات محکم قرار دارد.
متشابه در لغت به چیزى که قسمت هاى مختلف آن به یک دیگر شباهت دارد، گفته مى شود.
و در اصطلاح ،کلامى است که از نوعى ابهام ، برخوردار باشد ، به بیان دیگر ، آیاتى که دلالت آن ها بر
معانی روشن و واضح نباشد، به گونه اى که
وجوه مختلف و گوناگونى در آن راه داشته باشد ، چنین آیاتى را
متشابه گویند .
این گونه موارد به بررسى عمیق نیاز دارد و چه بسا آن را باید به
محکمات ارجاع داد ،
مانند
آیه کریمه: " و المطلقات یتربصن بانفسهن ثلاثة قروء ... "
که کلمه " قرء " در فرهنگ لغت
عرب داراى دو معناى
متضاد است ، یکى "
حیض " و دیگرى "
طهر " .
یا آیه دیگر: " او یعفو الذى بیده عقدة النکاح ..."
که مراد از کسى که مى تواند
عقد نماید ،
ولی ّ یا
زوج او است .
یا در آیه دیگر: "...فان لم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیّبا "
مراد از کلمه
صعید ، مطلق روى
زمین است یا خاک خالص .
در
قرآن مجید آمده است:
" هو الذى انزل الیک الکتاب منه آیات
محکمات هن ام الکتاب و اخر متشابهات ... " .
میان
اصولیان و
مفسران بحث است که کدام
آیات از
محکمات قرآن و کدام
آیات از
متشابهات آن هستند .
برخى مانند
شیخ انصاری گفته اند:
نصوص و
ظواهر قرآن جزء
محکمات، و بقیه از متشابهات هستند .
تشابه داراى اسبابى است از جمله
اشتراک لفظی ( مانند کلمه " قرء " در آیه فوق )
اشتراک معنوی ، ( مانند آیه: " جاء رجل من اقصى المدینة "
که رجل ، مشترک بین افراد متفاوت است .
و مردد بودن مرجع ضمیر یا
موصوف و یا جمله
موصول ، مانند: " او یعفوالذى بیده عقدة
النکاح " .
فیض ، علیرضا ، مبادى فقه واصول ، ص ۲۴
مشكینی ، علی ، اصطلاحات الاصول ، ص ۲۲۸
میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانین الاصول، ج ۱، ص ۳۹۴
مغنیه ، محمد جواد ، علم اصول الفقه فى ثوبه الجدید ، ص ۲۲۳
جناتی ، محمد ابراهیم ، منابع اجتهاد ازدیدگاه مذاهب اسلامى ، ص ۱۵-۲۰
آخوندخراسانى ، محمدكاظم بن حسین ، كفایة الاصول، ص۳۲۵-۳۲۶
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
