محمد افضل ارزگانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد افضل ارزگانی از
علما و نویسندگان مبرز
شیعه افغانستان در
قرن چهاردهم هجری بوده است.
وی در ۱۲۹۰ ق در خانواده‌ای زابلی از طایفه «جیرغی باتور» از توابع جاغوری به
دنیا آمد. تحصیلات خویش را از مکتب خانه آغاز کرد و
علوم اسلامی را نزد علمای جاغوری و اطراف فراگرفت.
پس از حملة امیرعبدالرحمن خان به هزاره جات (۱۳۰۹-۱۳۱۱ق) و
قتل عام و آوارگی و بردگی بسیار از
شیعیان، وی که خود از شاهدان این جنایت بود، پس از سقوط و تخریب ارزگان، از آنجا گریخت و به
ایران و سپس
عراق مهاجرت کرد. او جنایات و ستم‌های امیر را به اطلاع علمای ایران و عراق، از جمله
میرزای شیرازی رساند و از آنان استمداد کرد.
علمای
مشهد به کمک آوارگان شتافتند و میرزای شیرازی نیز طی نامه‌ای به دولت ایران، از آن خواست تا اقدام جدی و عاجلی در توقیف کشتار شیعیان افغانستان به عمل آورد.
ملا محمد در عراق سکونت گزید و نزد علما و مدرسان آنجا به
تحصیل پرداخت. وی ضمن تحصیل، به توصیه برخی از هموطنانش کوشید تا با مطالعه کتب
انساب و
تاریخ و
جغرافیا و نیز مشاهدات و یا شنیده‌های خود، تاریخ و انساب مردم هزاره را به رشته تحریر درآورد و سرانجام در این کار توفیق یافت.
ملامحمد، پس از مرگ امیرعبدالرحمن،
نجف اشرف را به قصد
وطن ترک کرد و در مسیر خویش در شهر کویته توقف کرد و ضمن دیدار با نزدیکان آواره اش در ۱۳۳۱ ق، کتاب یاد شده را با نام المختصر المنقول در تاریخ هزاره و مغول به چاپ سنگی رساند. سپس عازم افغانستان گردید و در جاغوری سکنی گزید. وی در آنجا به
تدریس و پرورش طلاب
علوم دینی اقدام کرد. او در سفرها و مجالس و محافل. مردم را به
وحدت و آگاهی نسبت به
معارف دینی دعوت می‌کرد. ظاهرا در یکی از همین سفرها، به صورت گمنام درگذشت (۱۳۵۰ ق).
دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «محمد افضل ارزگانی».
