محمد بن هبة‌الله طرابلسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعبداللّه محمد بن هبه اللّه بن جعفر ورّاق طرابلسی فقیه امامی مورد وثوقی بود که احتمالاً در
سده چهارم هجری می‌زیسته است.
برخی منابع او را شاگرد
شیخ طوسی و استادِ استادِ
منتجب‌الدین معرفی کرده‌اند، که نشان می‌دهد ممکن است تا
سده ششم هجری نیز زنده بوده باشد.
شیخ مفید در کتاب
خلاصه الایجاز به آثار او اشاره کرده است و از آنجا که وی از
طرابلسی روایت کرده نمی‌توان زنده بودن او تا سده ششم هجری و حتی شاگردی او نزد شیخ طوسی را باور کرد.
از آثار
محمد طرابلسی می‌توان به
الزهد،
النیّات و
الفرج اشاره کرد.
کتاب
عمل یومٍ و لیله وی از جمله آثاری است که تا
سده هشتم هجری وجود داشته است.
محمد طرابلسی از فقهای مورد وثوق و اعتماد
امامیه است.
او گویا در سده چهارم هجری می‌زیسته است، زیرا شیخ مفید (م.
۴۱۳ق) در کتاب خلاصه الایجاز خود با تصریح به نام و نسب و کنیه و لقب
طرابلسی، از یکی از کتاب‌های فقهی او نقل قول کرده است.
این نشان می‌دهد
طرابلسی احتمالاً از فقهای سده چهارم هجری بوده است.
آغابزرگ با توجه به اینکه
طرابلسی شاگرد شیخ طوسی و استادِ استادِ منتجب‌الدین (م. پس از
۵۸۵ق) معرفی شده، احتمال داده
محمد طرابلسی حتی تا سده ششم هجری زنده بوده است. آغابزرگ همچنین احتمال داده
ابوعبداللّه حسین بن هبه اللّه طرابلسی فقیه که از شاگردان
کراجکی (م.
۴۴۹ق) بوده نیز برادر او باشد.
از آنجا که شیخ مفید از
طرابلسی روایت کرده،
نمی‌توان زنده بودن او تا سده ششم هجری و حتی شاگردی او نزد شیخ طوسی را باور کرد.
شیخ منتجب‌الدین،
طرابلسی را از شاگردان شیخ طوسی (م.
۴۶۰ق) دانسته که کتاب‌ها و تصانیف شیخ طوسی را بر او قرائت کرده و عرضه داشته است.
منتجب‌الدین نیز کتاب‌های
محمد بن هبه اللّه را از استادش
احمد بن محمد بن احمد قمی فرا گرفته و روایت کرده است.
آثار
محمد طرابلسی عبارت‌اند از:
•
الزهد •
النیّات •
الفرج،
که در غیبت
امام زمان (علیه‌السّلام) کتاب بزرگی بوده است و
میرلوحی موسوی سبزواری، معاصر
محمد باقر مجلسی (م.
۱۱۱۱ق) از این کتاب در اثر خود،
کفایه المهتدی فی احوال المهدی استفاده کرده است.
•
الوساطة بین النفی و الاثبات •
ما لایسع المکلف اهماله •
الزهرة فی احکام الحج و العمره •
الانوار
• الاصول و الفصول •
المسائل الصیداویه •
عمل یومٍ ولیله،
کتاب اخیر از کتاب‌هایی است که
علامه حلی (م.
۷۲۶ق) اجازه نقل و روایت آن را به
ابن زهره (م.
۷۷۵ق) و نزدیکان او داده
و معلوم می‌شود این کتاب دست کم تا سال‌های پایان سده هشتم وجود داشته است.
آغابزرگ احتمال داده
محمد طرابلسی حتی تا سده ششم هجری زنده بوده است.
ولی از آنجا که شیخ مفید از
طرابلسی روایت کرده،
نمی‌توان زنده بودن او تا سده ششم هجری را باور کرد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد ـ طرابلسی»، ج ۲، ص ۴۰۹.
