• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن عبدالرحمان بخاری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بخاری، علاءالدین ابوعبدالله محمدبن عبدالرحمان بن احمد، ملقب به زاهد علا، فقیه اصولی و متکلم حنفی ، مفسّر ، واعظ و مفتی بخارا در قرن پنجم و ششم است.



در فقه حنفی و حدیث بهترین شاگرد قاضی ابونصراحمدبن عبدالرحمان ریغْدَمونی (متوفی ۴۹۳) بود.
[۱] ابن ابی الوفا، الجواهرالمُضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۷۶، حیدرآباددکن ۱۳۳۲/۱۹۱۳.



مادلونگ گویا با توجه به منطقه زندگی او که در آن غالباً مذهب حنفی شرقی رواج داشت، وی را از نظر کلامی پیرو مذهب ماتُریدی می‌داند.
دلیلی دالّ براینکه برای کسب دانش به خارج از بخارا سفر کرده باشد در دست نیست.


ابوالفضل مسعودبن محمد طرازی، همعصر بخاری، در نامه ای نوشته است که او ضوابط و قواعد نقل حدیث را رعایت نمی‌کرده است.
سمعانی (متوفی ۵۶۲) که بخاری را ندیده ولی اجازه ای مکتوب از وی دریافت کرده است، در التّحبیر، منبع اصلی شرح حال بخاری، با استناد به همین نامه، وی را در نقل حدیث سهل انگار و مُتجازِف خوانده است
[۲] عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیرفی المعجم الکبیر، ج۲، ص۱۵۳، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد (تاریخ مقدمه ۱۳۹۵).



مشهورترین شاگرد بخاری، برهان الدین مَرغینانی (متوفی ۵۹۳) مؤلف کتاب الهدایه کتاب مهم و مختصری در فقه حنفی بود.
وی بخاری را جزو مشایخ خود ذکر کرده و گفته است که درباره تمام شنیده‌ها و همه مصنّفات و مستجازات خویش به وی اجازه نقل به صورت شفاهی و کتبی داده است.
[۳] ابن ابی الوفا، الجواهرالمُضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۷۶، حیدرآباددکن ۱۳۳۲/۱۹۱۳.



تاریخ وفات بخاری را ۱۸
[۴] عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیرفی المعجم الکبیر، ج۲، ص۱۵۳، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد (تاریخ مقدمه ۱۳۹۵).
یا ۱۲ جمادی الاخره ۵۴۶
[۵] ابن ابی الوفا، الجواهرالمُضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۷۶، حیدرآباددکن ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
[۶] ابن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۱، ص۵۶، بغداد ۱۹۶۲.
[۷] عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائدالبهیّه فی تراجم الحنفیه، ج۱، ص۱۷۶، کراچی ۱۳۹۳.
[۸] محمدبن علی داودی مالکی، طبقات المفسرین، ج۲، ص۱۸۱، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
دانسته اند، اما صَفَدی آن را ۵۴۵ ضبط کرده است.
[۹] خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۲، ویسبادن ۱۹۶۲-۱۹۷۹.



گفته‌اند که بخاری تفسیر مفصّلی در بیش از هزار جزو تصنیف و در اواخر عمرش املا کرد، اما هیچ‌یک از آثارش اکنون موجود نیست.


لکنوی زاهد و مفسّر دیگری به نام محمدبن عبدالرحمان بخاری (متوفی ۵۴۶) را نیز نام برده و شرف الدین عمربن محمد عقیلی (متوفی ۵۹۶) را شاگرد او معرفی کرده است.
[۱۰] عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائدالبهیّه فی تراجم الحنفیه، ج۱، ص۱۷۵-۱۷۶، کراچی ۱۳۹۳.

او احتمال می‌دهد که این فرد همین بخاری باشد.
این احتمال درست می‌نماید، چنانکه مادلونگ نیز آن را مسلّم گرفته است.


(۱) ابن ابی الوفا، الجواهرالمُضیه فی طبقات الحنفیه، حیدرآباددکن ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
(۲) ابن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، بغداد ۱۹۶۲.
(۳) محمدبن علی داودی مالکی، طبقات المفسرین، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۴) عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیرفی المعجم الکبیر، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد (تاریخ مقدمه ۱۳۹۵).
(۵) خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ویسبادن ۱۹۶۲-۱۹۷۹.
(۶) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائدالبهیّه فی تراجم الحنفیه، کراچی ۱۳۹۳؛

 
۱. ↑ ابن ابی الوفا، الجواهرالمُضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۷۶، حیدرآباددکن ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
۲. ↑ عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیرفی المعجم الکبیر، ج۲، ص۱۵۳، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد (تاریخ مقدمه ۱۳۹۵).
۳. ↑ ابن ابی الوفا، الجواهرالمُضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۷۶، حیدرآباددکن ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
۴. ↑ عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیرفی المعجم الکبیر، ج۲، ص۱۵۳، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد (تاریخ مقدمه ۱۳۹۵).
۵. ↑ ابن ابی الوفا، الجواهرالمُضیه فی طبقات الحنفیه، ج۲، ص۷۶، حیدرآباددکن ۱۳۳۲/۱۹۱۳.
۶. ↑ ابن قطلوبغا، تاج التراجم فی طبقات الحنفیه، ج۱، ص۵۶، بغداد ۱۹۶۲.
۷. ↑ عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائدالبهیّه فی تراجم الحنفیه، ج۱، ص۱۷۶، کراچی ۱۳۹۳.
۸. ↑ محمدبن علی داودی مالکی، طبقات المفسرین، ج۲، ص۱۸۱، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۹. ↑ خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۳، ص۲۳۲، ویسبادن ۱۹۶۲-۱۹۷۹.
۱۰. ↑ عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائدالبهیّه فی تراجم الحنفیه، ج۱، ص۱۷۵-۱۷۶، کراچی ۱۳۹۳.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالرحمان بخاری»، شماره۶۳۱.    



جعبه ابزار