محمدعلی مدرس افغانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمدعلی مدرس افغانی، (۱۲۸۴-۱۳۶۵ش)، با نام محمدعلی غزنوی و معروف به مدرس افغانی، مجتهد و فقیه برجسته اهل
افغانستان و استاد سطوح عالی ادبیات و نحو در
حوزه علمیه قم بود.
وی از شاگردان
سید محسن حکیم،
سید الوالقاسم خوئی،
آقا ضیاء الدین عراقی،
سید ابوالحسن اصفهانی،
محمدحسین کاشف الغطا،
محمدحسین نائینی،
محمدعلی کاظمی خراسانی و دیگران بود. او در
نجف تحصیل کرده اما در اثر ظلم رژیم بعث عراق،
حوزه علمیه نجف را ترک کرده و به
شهر قم هجرت نموده و به تدریس علوم حوزوی و
ادبیات عرب پرداخت، اما پیش از هجرت به قم دو بار به دستور سید ابوالحسن اصفهانی به افغانستان رفته و به تدریس پرداخت که حاصل آن تربیت بیش از ۳۰۰ طلبه بود. او چندین کتاب در موضوع ادبیات عرب نگاشته و برخی از کتاب‌ها نیز حاصل کلاس درس ایشان است. حاشیه بر
جامع المقدمات،
المدرس الأفضل و
رفع الغاشیه از جمله کتاب‌های مدرس می‌باشد.
محمدعلی مدرس افغانی، معروف به مدرس افغانی، فرزند مرادعلی خان (معروف به ملامراد) در سال ۱۲۸۴ش در روستای خاربیه سرزمین کوهستانی جاغوری ـ از توابع استان غزنی ـ
افغانستان زاده شد. وی در کودکی با تشویق پدرش به تحصیل علم پرداخت.
مدرس افغانی در کودکی با تشویق پدرش به تحصیل علم پرداخت. او در کودکی همراه پدرش به
روسیه سفر کرد. هم‌زمان با ورود ایشان به روسیه، انقلاب کمونیستی در روسیه آغاز شد و آنان روسیه را به قصد
مشهد ترک کردند و در محله حیطه میدان کهنه سکنا گزیدند. وی در این محله به مکتب رفت و در پانزده سالگی
جامع المقدمات و سطوح را در مدرسه عباس‌قلی خان، نزد استادان فرزانه‌ای مانند بهشتی، شیخ علی‌نیا و
ادیب نیشابوری، فرا گرفت. او استعداد سرشاری داشت و هرچه را می‌آموخت به دیگران یاد می‌داد.
مدرس افغانی پس از فوت پدرش، در ۱۸ سالگی تصمیم گرفت برای ادامه تحصیل به
نجف اشرف مهاجرت نماید. او در
روز اربعین، مشهد مقدس را ترک کرد و در روز اربعین سال بعد با پای پیاده، وارد کربلای معلا شد.
وی سرانجام بعد از تحمل مرارت‌های فراوان، وارد
حرم اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) شد. خودش در این‌باره می‌گوید: «حالت عجیبی داشتم که بعد از آن هیچ‌گاه آن حالت برایم پیش نیامد». وی بعد از سه روز اقامت در
شهر کربلا، وارد نجف اشرف شد و به تحصیل
علوم دینی پرداخت.
استادان دروس سطح و خارج وی عبارتند از آیات عظام:
۱.
سید محسن حکیم؛
۲.
سید الوالقاسم خوئی؛
۳.
آقا ضیاء‌الدین عراقی؛
۴.
سید ابوالحسن اصفهانی؛
۵. شیخ
محمدحسین کاشف الغطا؛
۶.
سید عبدالاعلی سبزواری؛
۷.
سیدابراهیم حسینی استهباناتی شیرازی؛
۸. مستنبط؛
۹.
محمدحسین نائینی؛
۱۰. شیخ
محمدعلی کاظمی خراسانی؛
۱۱. میرزا
حسن دشتی.
مدرس افغانی در اثر ظلم رژیم بعث عراق، بعد از تحمل مشقات و ستم، در سال ۱۳۵۴ش مجبور به ترک
حوزه علمیه نجف و هجرت به
حوزه علمیه قم شد. او در حوزه علمیه قم، روزانه ۸ تا ۱۲ درس را تدریس می‌کرد.
مدرس افغانی در تدریس بسیار خوش‌بیان بود، به‌نحوی که سخنانش برای ضعیف‌ترین طلاب قابل فهم بود. وی در تدریس خود شیوه منحصر به فردی داشت. او هیچ‌گاه قبل از تدریس مطالعه نمی‌کرد. سؤال کردند: چرا قبل از درس مطالعه نمی‌کنید؟ فرمود: «من به این شیوه عادت کرده‌ام، چون در ابتدای دوران تحصیلم کتاب نداشتم، لذا هرچه درس گرفتم برایم ملکه شده. در هر درسی شرکت می‌کردم، از دور به کتاب بغل دستی‌ام نگاه می‌کردم». سؤال شد: چرا از دور؟ گفت: «برای این‌که ظاهر مناسب نداشتم، نزدیک هر کسی قرار می‌گرفتم می‌دیدم از من فاصله می‌گیرد.»
او سالیان دراز در حوزه علمیه قم به تدریس
فقه،
اصول،
منطق و
ادبیات عرب پرداخت که جلسات درس او ضبط شده و حدود ۱۵۰۰ نوار درسی از وی به جای مانده است و اکنون مورد استفاده طلاب قرار می‌گیرد.
هزاران نفر شاگرد ایشان در حوزه علمیه قم بوده‌اند. بسیاری از طلاب
پاکستان،
عراق،
افغانستان،
سوریه،
عربستان،
کویت،
لبنان و
هندوستان از محضر ایشان کسب علم کرده‌اند.
در حوزه علمیه نجف، وی مورد توجه سید ابوالحسن اصفهانی قرار می‌گیرد و ایشان به او دستور می‌دهد به افغانستان برود و به تدریس خود ادامه بدهد. مدرس نیز راهی افغانستان می‌شود و ۵ سال در آن‌جا تدریس می‌کند. وی پس از بازگشت به نجف، به دستور سید ابوالحسن اصفهانی، دو سال در
سامرا مشغول تدریس می‌شود. وی بار دیگر به دستور سید ابوالحسن اصفهانی، راهی افغانستان می‌شود و به تدریس علوم اسلامی در زادگاه خویش می‌پردازد. وی دو سال در آن‌جا به تدریس می‌پردازد و پس از ارتحال سید ابوالحسن اصفهانی، به نجف برمی‌گردد. حاصل این دو سفر، تربیت بیش از ۳۰۰ طلبه بود.
مدرس افغانی سرانجام بر اثر بیماری، در ۲۱
ذی الحجه سال
۱۴۰۶ق برابر با ۱۳۶۵ش، در هشتاد سالگی، وفات نمود. پیکرش بعد از تشییع باشکوه، در جوار
حرم حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌عليها)، در مقابل گلزار شهدا، در باغ بهشت به خاک سپرده شد.
آثار مدرس افغانی عبارتند از:
۱. حاشیه بر
جامع المقدمات: دو جلد( فارسی و عربی)، در ادبیات عرب؛
۲. مکررات: چهار جلد (عربی)، شرح
سیوطی؛
۳.
المدرس الأفضل: ۷ جلد (عربی)، شرح
المطول؛
۴.
رفع الغاشیه: (عربی) شرح حاشیه؛
۵.
الکلام المفید: (عربی)، شرح
صمدیه؛
۶.
القواعد النحویه: (فارسی)، پیاده شده از نوار درس ایشان،
شرح عوامل ملامحسن؛
۷.
القواعد الادبیه: (فارسی)، پیاده شده از نوار درس ایشان، شرح عوامل فی النحو؛
۸.
اعراب سورة الفاتحه: (عربی و فارسی)؛
۹.
الزبدة فی شرح الهدایه: دو جلد، پیاده شده از نوار درس ایشان.
• نرم افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
