• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مدّ (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




مَدَّ (به فتح میم و فتح دال) از واژگان قرآن کریم و به معنای زيادت است.



مَدَّ به معنی زیادت است. طبرسی ذيل آيه‌ (وَ يَمُدُّهُمْ‌ فِي طُغْيانِهِمْ يَعْمَهُونَ‌) فرموده: مدّ در اصل به معنى زيادت است، جذب و كشيدن را مدّ گويند كه كشيدن چيزى سبب زيادت طول آن است. ولى راغب معناى آن‌را كشيدن می‌داند و می‌گويد: «اصل المدّ: الجرّ» و مدّت را از آن مدّت گويند كه وقت ممتدّ است. در اقرب الموارد آمده: سيل را از آن مدّ گويند كه زيادت آب است. به نظر ميايد كه قول مجمع البیان اصحّ باشد و اين‌كه گسترش دادن زمین را مدّ الارض گویيم كه گسترش، يک نوع زيادت است همچنين مهلت دادن، مال دادن و غيره.


(وَ هُوَ الَّذِي‌ مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فِيها رَواسِيَ وَ أَنْهاراً) «او كسى است كه زمین را گسترش داد و در آن كوه‌هاى پا بر جا و نهرها قرار داد.» مراد از مدّ الارض ظاهرا گسترش و وسعت خشكى آن است اگر در نظر بگيريم كه‌ زمين در اصل مذاب بوده سپس در اثر سرد شدن قسمتى از آن منجمد شده و به تدريج بر وسعت آن افزوده تا تمام سطح آن‌را فرا گرفته است، در اين‌صورت معنى مدّ الارض را بهتر درک خواهيم كرد.

نظير (وَ الْأَرْضَ‌ مَدَدْناها وَ أَلْقَيْنا فِيها رَواسِيَ ...) (و زمين را گسترديم و در آن كوه‌هاى استوارى قرار داديم.)

(لا تَمُدَّنَ‌ عَيْنَيْكَ إِلى‌ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ ...) «چشمانت را به چيزهایی‌كه به دسته‌هاى کفّار داده‌ايم نگران مكن.» مدّعين به معنى نگاه شديد و خيره شدن است.

(كَلَّا سَنَكْتُبُ ما يَقُولُ وَ نَمُدُّ لَهُ مِنَ الْعَذابِ‌ مَدًّا) «آن‌چه می‌گويد می‌نويسيم و عذاب را بر او افزون می‌كنيم.»

(قُلْ مَنْ كانَ فِي الضَّلالَةِ فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمنُ‌ مَدًّا حَتَّى إِذا رَأَوْا ما يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذابَ وَ إِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَكاناً وَ أَضْعَفُ جُنْداً) «هر كه در ضلالت باشد خدا حتما به او مهلت خواهد داد ولى وقت آمدن عذاب يا قیامت خواهد دانست كه موقعيّت بدى داشته و بى‌يار و ياور است.» «فَلْيَمْدُدْ» امر غائب است مراد از آن مهلت می‌باشد. گويند براى حتمى بودن مهلت به صورت امر آمده است.

(وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ‌ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ...) دریا براى آن مركّب گردد و هفت دريا به آن افزوده شود.) «منظور از «يمد» امداد و يارى است.

(اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ يَمُدُّهُمْ‌ فِي طُغْيانِهِمْ يَعْمَهُونَ‌) (خداوند آنان را استهزا مى‌كند و آن‌ها را در طغيانشان نگه مى‌دارد، تا سرگردان شوند.) مراد ظاهرا از «يَمُدُّهُمْ» مهلت است.

(أَمَدَّكُمْ‌ بِأَنْعامٍ وَ بَنِينَ‌) (شما را به چهارپايان و نيز پسران برومند امداد فرموده.)

(وَ أَمْدَدْناكُمْ‌ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ‌) «شما را با چهارپايان، اموال و پسران فزونى داديم.» مدّ و امداد هر دو يكى است ولى راغب در مفردات گفته: امداد اكثرا در محبوب و مدّ در مكروه می‌آيد.

(قُلْ لَوْ كانَ الْبَحْرُ مِداداً لِكَلِماتِ‌ رَبِّي لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ كَلِماتُ رَبِّي وَ لَوْ جِئْنا بِمِثْلِهِ‌ مَدَداً) «بگو اگر دريا مركب شده و كلمات خدا با آن نوشته می‌شد حتما پيش از تمام شدن كلمات خدا، دريا تمام می‌شد و اگر چه درياى ديگرى را بر آن كمک می‌آورديم.» مداد به معنى مركب است از كشّاف و جوامع الجامع فهميده می‌شود كه علّت تسميه، زياد شدن وزن دوات به واسطه آن است. «مدد» مصدر است به معنى زيادت و آمدن چيزى بعد از چيزى، مراد از آن در آيه ظاهرا اسم است. معنى آيه در «كلم» گذشت.





۱. قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۲۴۲.    
۲. طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۳، ص۱۴۴.    
۳. بقره/سوره۲، آیه۱۵.    
۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۰۷.    
۵. راغب اصفهانی، المفردات، ط دار القلم، ص۷۶۳.    
۶. رعد/سوره۱۳، آیه۳.    
۷. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۲۸۸.    
۸. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۱، ص۳۹۶.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۲.    
۱۱. حجر/سوره۱۵، آیه۱۹.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۶۳.    
۱۳. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۱۳۸.    
۱۴. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۲، ص۲۰۲.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۱۰۹.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۷۷.    
۱۷. حجر/سوره۱۵، آیه۸۸.    
۱۸. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۲۳۶.    
۱۹. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۰، ص۳۵۳.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۱۳۰.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۲۱۴.    
۲۲. مریم/سوره۱۹، آیه۷۹.    
۲۳. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۰۴.    
۲۴. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۴، ص۱۴۱.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۴۸.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۲۰۲.    
۲۷. مریم/سوره۱۹، آیه۷۵.    
۲۸. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۰۱.    
۲۹. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۴، ص۱۳۸.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۴۴.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۹۹-۱۹۸.    
۳۲. لقمان/سوره۳۱، آیه۲۷.    
۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۱۳.    
۳۴. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۳۲.    
۳۵. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۶، ص۳۴۷.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۹۱.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۹۳.    
۳۸. بقره/سوره۲، آیه۱۵.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳.    
۴۰. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۱۰۰.    
۴۱. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۳، ص۱۵۶.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۰۷.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۷۶.    
۴۴. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۳۳.    
۴۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۷۲.    
۴۶. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۰۱.    
۴۷. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۵، ص۴۲۳-۴۲۲.    
۴۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۴۴.    
۴۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۴۴.    
۵۰. اسراء/سوره۱۷، آیه۶.    
۵۱. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۴۰.    
۵۲. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۳، ص۵۲.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۲۲۲.    
۵۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۹۰.    
۵۵. کهف/سوره۱۸، آیه۱۰۹.    
۵۶. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۴۰۴.    
۵۷. طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۳، ص۵۵۲.    
۵۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۳۹۵.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۳۶.    
۶۰. زمخشری، ابوالقاسم، الکشاف عن حقائق، ج۳، ص۵۰۱.    
۶۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج۳، ص۳۰.    



قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «مدّ»، ج۶، ص-۲۴۴-۲۴۲.    






جعبه ابزار