مدینه (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَدِينَه (به فتح میم و کسر دال) از
واژگان قرآن کریم و به معنی شهر است. «مدينه» چهارده بار و مدائن سه بار در
قرآن آمده است.
مَدِينَه به معنی شهر است. مدون به معنى
اقامت است. «مدن بالمكان و مدونا: اقام» ظاهرا
شهر را از آن جهت مدينه گويند كه
مردم در آن اقامت دارند. امّا تمدّن كه به معنى خروج از جهل و دخول به راه انسانيت و ترقّى است ظاهرا از معانى مستحدثه است. بعضى مدينه را از «دان» دانسته و ميم آن را زايد گرفته‌اند.
در
نهج البلاغه خطبه ۱۸۰ آمده
««أَيْنَ الَّذِينَ ... مَدَنُوا الْمَدَائِنَ».» «كجايند آنها كه شهرها بنا كردند.»
مدينه در قرآن گاهى در مطلق شهر به كار رفته مثل
(إِنَّ هذا لَمَكْرٌ مَكَرْتُمُوهُ فِي الْمَدِينَةِ لِتُخْرِجُوا مِنْها أَهْلَها) (حتماً اين نيرنگ و توطئه‌اى است كه در اين شهر و ديار به كار گرفته‌ايد، تا اهلش را از آن بيرون كنيد.)
(وَ قالَ نِسْوَةٌ فِي الْمَدِينَةِ امْرَأَتُ الْعَزِيزِ تُراوِدُ فَتاها عَنْ نَفْسِهِ) (گروهى از زنان شهر گفتند: همسر عزيز، غلامش را به سوى خود دعوت مى‌كند. عشق اين جوان، دراعماق قلبش نفوذ كرده.)
و گاهى مراد از آن
مدينه الرسول است كه ابتدا به نام
يثرب خوانده می‌شد و پس از هجرت
رسول خدا صلّى‌اللّه‌عليه‌و‌آله مدينه خوانده شد.
(ما كانَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَ مَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الْأَعْرابِ أَنْ يَتَخَلَّفُوا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ) (سزاوار نيست كه اهل مدينه، و كسانى از اعراب باديه نشين كه اطراف آنها هستند، از پيامبر خدا جدا شوند.)
(يَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنا إِلَى الْمَدِينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ ...) (آنها مى‌گويند: اگر به مدينه باز گرديم، عزيزان، ذليلان را بيرون مى‌كنند.)
جمع آن در قرآن فقط مدائن به كار رفته است
(فَأَرْسَلَ فِرْعَوْنُ فِي الْمَدائِنِ حاشِرِينَ) (فرعون ماموران گردآورى نيرو را به شهرها فرستاد.)
«مدينة» چهارده بار و مدائن سه بار در قرآن آمده است.
•
قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «مدینه»، ج۶، ص۲۴۴.
