• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مرزبان بن سلطان‌الدوله

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابوکالیجار مرزبان پسر سلطان‌الدوله دیلمی (حک‌. ۴۰۰–۴۴۰ ه. ق)، هفتمین تن از پادشاهان دیلمی فارس، ملقب به عزالملوک، عمادالدین، عماد لِدین ﷲ و عمادالدوله بود.


عمادالدین ابوکالیجار(ح ۴۰۰-۴۴۰ق/۱۰۱۰-۱۰۴۸م)، از ۴۱۲ق/۱۰۲۱م امارت اهواز داشت. پس از مرگ پدر، به دعوت اوحد ابومحمد بن مکرم، برای استقرار بر تخت به شیراز خوانده شد. اما عمویش ابوالفوارس امیر کرمان، پیشدستی کرد و بر شیراز چیره گشت. ابوکالیجار سپاه وی را درهم شکست و وارد شهر شد. اندکی بعد، از بیم لشکریان که به بهانه زر و سیم بر او شوریدند، به نوبندجان و سپس به شعب بوان رفت. دیلمیان ابوالفوارس را به شیراز خواندند و او پس از تسخیر شیراز برای سرکوب ابوکالیجار به شعب بوان تاخت، اما در میانه صلح افتاد، بر این قرار که فارس و کرمان زیر فرمان ابوالفوارس باشد و ابوکالیجار بر خوزستان کم براند.
[۱] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۳۳۸، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
[۲] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۳۳۹، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


اما این صلح دوامی نیافت و ابوکالیجار با یک حمله بر فارس چیره شد و ابوالفوارس را در نبردی دیگر میان بیضاء و اصطخر درهم شکست. در ۴۱۶ق/۱۰۲۵م، پس از مرگ مشرف‌الدوله، در بغداد به نام او را از خطبه بیفکندند و جلال‌الدوله را به حکومت شناختند. ابوکالیجار در ۴۱۹ق/۱۰۲۸م، به هواخواهی از دیلمیان که ترکان بر ایشان تاخته بودند بصره را تصرف کرد. در همان سال پس از مرگ ابوالفوارس بر کرمان نیز چیره شد و سال بعد، از بیم محمود غزنوی، به جلال‌الدوله دست اتحاد داد، ولی جلال‌الدوله در پاسخ به اهواز تاخت و دست به چپاول گشود و سپاه ابوکالیجار را درهم شکست. با این همه، وی به بغداد بازگشت.

در ۴۲۲ق/۱۰۳۱م،سلطان مسعود بر کرمان چیره شد. سال بعد ترکانِ بغداد بر جلال‌الدوله شوریدند و خطبه به نام ابوکالیجار کردند، اما وی از رفتن به بغداد امتناع کرد و آنها نیز نام او را از خطبه انداختند.
[۳] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۴۲۳، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
سرانجام در ۴۲۸ق/۱۰۳۷م میان ابوکالیجار و جلال‌الدوله صلح افتاد و خلیفه القائم بامرالله، برای ابوکالیجار خلعت فرستاد. در ۴۳۳ق/۱۰۴۲م، ابوکالیجار عُمان را تصرف کرد.
[۴] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۵۰۲، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


در ۴۳۶ق/۱۰۴۴م، پس از مرگ جلال‌الدوله، امیران و سرداران بغداد خطبه به نام ابوکالیجار کردند و او وارد بغداد شد (۴۳۶ق/۱۰۴۴م). در اوقات نمازهای پنجگانه برای او طبل نواختند.
[۵] ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۲۸، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.    
[۶] ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۲۷، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.
در ۴۳۷ق/۱۰۴۵م ابومنصور بن علاء‌الدوله کاکویه، به اطاعت ابوکالیجار درآمد و در اصفهان خطبه به نام او کرد.
[۷] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۵۳۰، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


ابوکالیجار در ۴۳۹ق/۱۰۴۷م با سلطان طغرل بک که چشم طمع به قلمرو او دوخته بود، صلح کرد و در همان سال بر بطیحه چیره شد و از آن جا به کرمان رفت و اندکی بعد، در شهر جناب کرمان درگذشت (۴۴۰ق/۱۰۴۸م).

۱. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۳۳۸، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۲. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۳۳۹، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۳. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۴۲۳، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۴. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۵۰۲، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۵. ↑ ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۲۸، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.    
۶. ↑ ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۲۷، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.
۷. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۵۳۰، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «آل بویه»، ج۱، ص ۳۸۸.    



جعبه ابزار