• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مقدمه حرام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بحث از حرمت یا عدم حرمت شرعی مقدمه حرام می باشد.


مراد از این اصطلاح، بحث از حکم مقدمه حرام در مسئله ثبوت ملازمه شرعی بین حکم حرام و حکم مقدمه آن می‌باشد و گفت و گو در این باره است که اگر کسی انجام کار حرامی را قصد کرد آیا مقدمات آن کار نیز حرام شرعی است یا خیر؛

۱.۱ - مثال

برای مثال، اگر شخصی قصد کشتن کسی را داشته باشد، آیا خرید اسلحه نیز برایش حرام است،
یا اگر کسی قصد شرب خمر در مکانی را دارد، آیا رفتن به آن مکان نیز برای او حرام است یا خیر.

در مسئله دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد:

۲.۱ - دیدگاه امام خمینی

۱. برخی، هم چون مرحوم « امام خمینی » مطلقا به عدم وجود ملازمه بین حرمت حرام و مقدمه آن معتقد هستند.
[۱] خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، ج۱، ص۲۸۲.    
[۲] خمینی، روح الله، مناهج الوصول الی علم الاصول، ج۱، ص۴۱۵.


۲.۲ - دیدگاه آخوند خراسانی

۲. عده‌ای مانند مرحوم « آخوند خراسانی » بین مقدمات تولیدی (تسبیبی) و غیر آن تفصیل داده‌اند؛
به این بیان که اگر مقدمه حرام، علت تامه تحقق حرام باشد، به گونه‌ای که پس از انجام مقدمه، ذی المقدمه هم تحقق پیدا کند، چنین مقدمه‌ای حرام است هر چند موارد کمی از مقدمات این گونه می‌باشد و بیشتر مقدمات حرام به گونه‌ای است که امکان دارد فردی تمام مقدمات فعل محرمی را آماده کند، اما پس از انجام همه مقدمات، اراده ارتکاب حرام ننماید، زیرا اختیار و اراده مکلف ، آخرین جزء علت است؛ این گونه مقدمات حرام، حرام نمی‌باشد.
[۳] آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۱۵۹.


۲.۳ - دیدگاه آقا ضیاء عراقی

۳. مرحوم « آقا ضیاء عراقی » تفصیل دیگری داده است؛ به این بیان که اگر مقدمه حرام از قبیل جزء اخیرِ علت تامه باشد، در حرمت آن اشکالی وجود ندارد و سزاوار است که از محل بحث خارج گردد؛
هم چنین در جایی نیز که مقدمه حرام از قبیل علت تامه برای ذی المقدمه (حرام) باشد، بدون اشکال حرام است.
اما در صورتی که مقدمه، غیر از این دو مورد باشد و مکلف پس از مقدمه، اختیار داشته باشد که حرام را انجام ندهد، در این حالت، اگر ذی المقدمه در خارج واقع نگردد، این مقدمه حرام نیست و نهایت آن است که اگر مرتکب مقدمه، قصد ایصال داشته باشد، متجری محسوب می‌شود،
اما در صورتی که مقدمه از دو نوع اول نباشد و بعد از آن ذی المقدمه واقع شود، در این جا حرمت مطلقا از ذی المقدمه به مقدمه سرایت می‌کند.
[۴] عراقی، ضیاء الدین، منهاج الاصول، ج۱، ص (۳۲۰-۳۱۷).
[۵] عراقی، ضیاء الدین، نهایة الافکار، ج۱، ص (۳۵۷-۳۵۶).    


۲.۴ - قصد توصل به حرام

۴. برخی گفته‌اند: اگر قصد توصل به حرام باشد موجب سرایت حرمت به مقدمه است و اگر قصد توصل نباشد، مقدمه حرام نیست.
[۶] جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، ج۲، ص۴۱۴.
[۷] نائینی، محمد حسین، اجود التقریرات، ج۱، ص۲۴۸.    
[۸] نائینی، محمد حسین، فوائد الاصول، ج۱، ص۲۸۹.    
[۹] قدسی مهر، خلیل، الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة، ص۶۶.    
[۱۰] حکیم، محمد سعید، المحکم فی اصول الفقه، ج۲، ص۳۰۱.
[۱۱] صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، ج۲، ص۲۵۵.
[۱۲] صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الاصول، ج۲، ص۲۸۷.    
[۱۳] سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج۴، ص۳۳۸.
[۱۴] مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، ج۱، ص۴۴۹.    
[۱۵] فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۲، ص۴۱۷.
[۱۶] فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۵، ص (۶۱۴-۶۰۸).


۱. ↑ خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، ج۱، ص۲۸۲.    
۲. ↑ خمینی، روح الله، مناهج الوصول الی علم الاصول، ج۱، ص۴۱۵.
۳. ↑ آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۱۵۹.
۴. ↑ عراقی، ضیاء الدین، منهاج الاصول، ج۱، ص (۳۲۰-۳۱۷).
۵. ↑ عراقی، ضیاء الدین، نهایة الافکار، ج۱، ص (۳۵۷-۳۵۶).    
۶. ↑ جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، ج۲، ص۴۱۴.
۷. ↑ نائینی، محمد حسین، اجود التقریرات، ج۱، ص۲۴۸.    
۸. ↑ نائینی، محمد حسین، فوائد الاصول، ج۱، ص۲۸۹.    
۹. ↑ قدسی مهر، خلیل، الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة، ص۶۶.    
۱۰. ↑ حکیم، محمد سعید، المحکم فی اصول الفقه، ج۲، ص۳۰۱.
۱۱. ↑ صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، ج۲، ص۲۵۵.
۱۲. ↑ صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الاصول، ج۲، ص۲۸۷.    
۱۳. ↑ سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج۴، ص۳۳۸.
۱۴. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، ج۱، ص۴۴۹.    
۱۵. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۲، ص۴۱۷.
۱۶. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۵، ص (۶۱۴-۶۰۸).


فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «مقدمه حرام».



جعبه ابزار