• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ملازمات عقلی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تلازم عقلی میان دو یا چند چیز را ملازمات عقلی گویند.



ملازمات عقلی، مقابل ملازمات غیرعقلی (اتفاقی، شرعی و عرفی) بوده و به معنای حکم عقل به وجود ملازمه و همراهی میان وجود دو یا چند چیز است، مانند: ملازمه عقلی میان حکم شرع و حکم دیگر (اعم از عقلی، شرعی و یا غیر آن)؛ به این بیان که عقل، این ملازمه عقلی را کبری قرار می‌دهد تا به حکم شرع برسد، اعم از این که صغرای آن، حکم عقلی باشد یا شرعی و یا عرفی.
در جایی که صغری عقلی باشد، بحث مستقلات عقلی پیش می‌آید و در جایی که صغری شرعی یا عرفی باشد، بحث غیر مستقلات عقلی مطرح می‌شود.

۱.۱ - مثال

برای مثال، عقل حکم شرعی: «العدل یحسن فعله شرعا» را این گونه به دست می‌آورد که نخست به حسن عدل حکم می‌کند: «العدل یحسن فعله عقلا»، سپس این صغری را در کنار کبرای عقلی دیگر می‌گذارد که همان ملازمه بین حکم عقل و حکم شرع است: «کل ما یحسن فعله عقلا یحسن فعله شرعا»؛ یعنی به کمک ملازمه بین حکم عقلی (حسن عدل) و حکم شرعی (حسن عدل) نتیجه می‌گیرد که عدل از نظر شرع نیز حسن دارد.


بنابراین، عقل، بین حکم شرع (حسن شرعی عدل) و بین حکم عقل (حسن عقلی عدل) ملازمه می‌بیند، و در این جا چون صغری، عقلی است و کبری، که همان ملازمه باشد، نیز عقلی است، به آن مستقلات عقلی می‌گویند.
و در جایی که صغری شرعی باشد، مانند این که شرع ذی المقدمه را واجب بداند و عقل در کبری به ملازمه میان وجوب شرعی ذی المقدمه و وجوب شرعی مقدمات آن حکم نماید، این نتیجه به دست می‌آید که مقدمه واجب، شرعاً واجب است، و چون در این جا فقط کبری عقلی است و صغری شرعی است، به آن غیر مستقلات عقلی می‌گویند.
[۲] شیرازی، محمد، الوصول الی کفایة الاصول، ج۲، ص۸۲.
[۳] آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۲۸۹.



۱. مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج۱، ص۲۰۱.    
۲. شیرازی، محمد، الوصول الی کفایة الاصول، ج۲، ص۸۲.
۳. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۲۸۹.
۴. جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، ج۳، ص۷۳۸.    



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «ملازمات عقلی».



جعبه ابزار