• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مولانایوسف بدیعی‌سمرقندی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بدیعی سمرقندی، مولانا یوسف ادیب و سخنور قرن نهم می‌باشد.




در اَنْدِجان زاده شد و در همان‌جا به نوجوانی رسید
[۱] غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
[۲] علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، گ۵۳ر، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.
و ازین‌رو عده ای از معاصران او را بدیعی اندجانی خوانده‌اند.
[۳] سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر فارسی در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری، ج۱، ص۳۲۳، تهران ۱۳۶۳ ش.
[۴] فرهنگ سخنوران، تبریز ۱۳۴۰ ش.
در نوجوانی به سمرقند رفت و به تحصیل فنون ادبی پرداخت
[۵] غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
و در همان‌جا با مولانا صفایی، همشهریِ شاعرش، آشنا شد.
[۶] علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، گ۵۳پ، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.
پیوند دوستانه‌اش با صفایی، به حدّی عمیق بود که ظریفانِ هرات بدیعی را، به تخلص و شهرت، صفایی می‌خواندند و او از این نسبت می‌رنجید.
[۷] امیرعلی شیرنوایی، ج۱، ص۴۸، تذکرة مجالس النفائس، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
[۸] امیرعلی شیرنوایی، ج۱، ص۲۲۲، تذکرة مجالس النفائس، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
[۹] علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، گ۵۳پ، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.
این روش نامگذاری در خصوص دوستانی که یکی کم‌سال‌تر از دیگری باشد تاکنون در میان هرویان رایج است. او از خردسالی به شعر و شاعری روی آورد. هرچند امیرعلی شیرنوایی
[۱۰] امیرعلی شیرنوایی، تذکرة مجالس النفائس، ج۱، ص۴۸، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
اشعار خردسالیش را خام و ناپخته می‌داند، پس از وقوف به فن شعر و عروض، شعرش پخته و مقبول شده است.
[۱۱] غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.




بدیعی در عهد بایسنغر (۷۹۹ـ۸۳۷) به هرات رفت و در زمره سخنوران مقرّب او درآمد
[۱۲] دولتشاه سمرقندی، کتاب تذکرة الشعراء، ج۱، ص۳۱۰، چاپ محمد رمضانی، تهران ۱۳۳۸ ش.
[۱۳] غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
و به قولی صاحب صلاحیت شد.
[۱۴] امیرعلی شیرنوایی، تذکرة مجالس النفائس، ج۱، ص۴۸، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
او به فن معمّا، از فنون رایج ادبی آن عصر، تسلّط کامل داشت و در تبیین قواعد معمّا نیز رساله‌ای تألیف کرده است که معاصرانش آن را مفید دانسته‌اند.
[۱۵] امیرعلی شیرنوایی، تذکرة مجالس النفائس، ج۱، ص۴۹، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
[۱۶] علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، گ۵۳پ، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.
[۱۷] غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
علاوه برآن، تتبّعش از قصیده مرآة الصفاء نیز مشهور است.
[۱۸] امیرعلی شیرنوایی، تذکرة مجالس النفائس، ج۱، ص۲۲۲، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
[۱۹] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۹، قسم ۱، ص۱۳۱، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.




او در اواخر عمر به سرخس رفت و در ۸۹۷ در همان‌جا درگذشت و در خانقاه مزار بابالقمان سرخسی دفن شد.
[۲۰] غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
[۲۱] امیرعلی شیرنوایی، تذکرة مجالس النفائس، ج۱، ص۲۲۲، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
ازین‌رو بعضی از متأخران او را به آن شهر منسوب کرده و بدیعی سرخسی خوانده‌اند.
[۲۲] علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، گ۵۳پ، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.




(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) امیرعلی شیر نوایی، تذکرة مجالس النفائس، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
(۳) غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۴) عبدالرسول خیامپور، فرهنگ سخنوران، تبریز ۱۳۴۰ ش.
(۵) دولتشاه سمرقندی، کتاب تذکرة الشعراء، چاپ محمد رمضانی، تهران ۱۳۳۸ ش.
(۶) سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر فارسی در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۷) علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.


 
۱. غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۲. علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، گ۵۳ر، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.
۳. سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر فارسی در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم هجری، ج۱، ص۳۲۳، تهران ۱۳۶۳ ش.
۴. فرهنگ سخنوران، تبریز ۱۳۴۰ ش.
۵. غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۶. علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، گ۵۳پ، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.
۷. امیرعلی شیرنوایی، ج۱، ص۴۸، تذکرة مجالس النفائس، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
۸. امیرعلی شیرنوایی، ج۱، ص۲۲۲، تذکرة مجالس النفائس، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
۹. علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، گ۵۳پ، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.
۱۰. امیرعلی شیرنوایی، تذکرة مجالس النفائس، ج۱، ص۴۸، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
۱۱. غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۱۲. دولتشاه سمرقندی، کتاب تذکرة الشعراء، ج۱، ص۳۱۰، چاپ محمد رمضانی، تهران ۱۳۳۸ ش.
۱۳. غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۱۴. امیرعلی شیرنوایی، تذکرة مجالس النفائس، ج۱، ص۴۸، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
۱۵. امیرعلی شیرنوایی، تذکرة مجالس النفائس، ج۱، ص۴۹، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
۱۶. علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، گ۵۳پ، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.
۱۷. غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۱۸. امیرعلی شیرنوایی، تذکرة مجالس النفائس، ج۱، ص۲۲۲، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
۱۹. محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۹، قسم ۱، ص۱۳۱، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۰. غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، ج۴، ص۳۳۷، چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۲۱. امیرعلی شیرنوایی، تذکرة مجالس النفائس، ج۱، ص۲۲۲، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۲۳ ش.
۲۲. علیقلی واله داغستانی، ریاض الشعراء، گ۵۳پ، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، ش ۴۳۰۱.




دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «مولانایوسف بدیعی‌سمرقندی»، شماره۸۱۹.    



جعبه ابزار