مکن (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَکْن (به فتح میم و سکون کاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای مکان است. از مشتقات این کلمه در
قرآن مجید تَمَكُّن كه به معنى قدرت دادن به كار می‌روند.
مكن به معنای مکان است. راجع به مكان در «كون» سخن گفته‌ايم.
افعالى از «مكن» مشتقّ‌اند از قبيل: اَمْكَنْ، مَكَّن، تَمَكُّن و غيره كه همه به معنى قدرت و اقتدار و قدرت دادن به كار می‌روند. احتمال هست كه اصل همه «كون» باشد.
(وَ كَذلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ) «و همان‌طور به
یوسف در سرزمين
مصر تمكّن و قدرت داديم.»
(وَ لَقَدْ مَكَّنَّاهُمْ فِيما إِنْ مَكَّنَّاكُمْ فِيهِ) (و ما به آنها (
قوم عاد) قدرتى داديم كه به شما نداديم.)
«ان» در آيه نافيه است يعنى: گذشتگان را تمكّن و قدرت داديم در آن‌چه به شما در آن تمكّن نداديم. (منظور اين است كه آنها از شما در قدرت و امكانات بيشتر بودند.)
(أَوَلَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَماً آمِناً يُجْبى إِلَيْهِ ثَمَراتُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ) (آيا ما حرم امنى در اختيار آنها قرار نداديم كه ثمرات هر چيزى از هر شهر و ديارى به سوى آن آورده مى‌شود.)
گفته‌اند: معنى جعل به «نُمَكِّنْ» تضمين شده يعنى: آيا براى آنها حرم امنى قرار نداديم كه ميوه‌هاى هر چيز با آن جمع می‌شود؟ و به قولى «حَرَماً» ظرف است يعنى آيا آنها را در حرم امنى تمكّن و قدرت نداديم؟
(وَ لَيُمَكِّنَنَ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ) «و
دين و آيينى را كه براى آنان پسنديده، بر ايشان پابرجا و ريشه‌دار خواهد ساخت.»
و حتما تمكّن و تسلّط می‌دهد بدين آنها براى آنها، دينی كه بر آنها پسنديده است.
(فَقَدْ خانُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ فَأَمْكَنَ مِنْهُمْ) (آنها پيش از اين نيز به
خداخيانت كردند؛ و خداوند شما را بر آنها پيروز كرد.)
«امكن منه» يعنى بر او تسلّط و قدرت يافت: بيشتر به خدا خيانت كردند و خدا بر آنها مسلّط شد و منكوب‌شان كرد.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «مَکْن» ج۶، ص۲۶۹-۲۷۰.
