میثاق (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
میثاق: (مِنَ النَّبيّينَ ميثاقَهُمْ) «میثاق» از مادّه
«ثِقَة» چنان كه «
راغب» در «
مفردات» مى‌گويد: به معناى پيمان مؤكدى است كه توأم با سوگند و عهد بوده باشد،
بنابراين ذكر
«غليظاً» در آيه تأكيدى است افزون بر اين معنا. اين تعبير مى‌تواند اشاره به فطرت توحيدى باشد و يا دلائل عقلى كه با مشاهده نظام آفرينش بر انسان ظاهر مى‌گردد.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
میثاق:
(وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبيّينَ ميثاقَهُمْ وَ مِنكَ وَ مِن نُّوحٍ وَ إِبْراهيمَ وَ مُوسَى وَ عيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَ أَخَذْنا مِنْهُم مّيثاقًا غَليظًا) ((به خاطر آور هنگامى را كه از پيامبران پيمان گرفتيم و همچنين از تو و از نوح و ابراهيم و موسى و عيسى بن مريم و ما از همه آنان پيمان محكمى گرفتيم كه در اداى مسؤوليت كوتاهى نكنند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اضافه ميثاق به ضميرى كه به انبياء بر مى‌گردد خود دليل است بر اينكه مراد از ميثاق انبياء، ميثاق خاص به ايشان است، هم چنان كه بردن نام پيغمبران به لفظ انبياء اين معنا را مى‌فهماند، كه ميثاق پيغمبران ميثاقى است كه با صفت نبوت آنان ارتباط دارد و غير از آن ميثاقى است كه از عموم بشر گرفته و آيه
(وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى) از آن خبر مى‌دهد و مساله ميثاق گرفتن از انبياء در جاى ديگر نيز آمده و فرموده:
(وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثاقَ النَّبِيِّينَ لَما آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتابٍ وَ حِكْمَةٍ ثُمَّ جاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ قالَ أَ أَقْرَرْتُمْ وَ أَخَذْتُمْ عَلى ذلِكُمْ إِصْرِي قالُوا أَقْرَرْنا) آيه مورد بحث هر چند بيان نكرده كه آن عهد و ميثاقى كه از انبياء گرفته شده چيست و تنها به طورى كه گفتيم اشاره‌اى دارد به اينكه عهد مزبور چيزيست مربوط به پست نبوت، ليكن ممكن است از آيه ديگرى كه از سوره آل عمران نقل كرديم استفاده كرد كه آن ميثاق عبارت است از وحدت كلمه در دين و اختلاف نكردن در آن.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَ ما لَكُمْ لا تُؤْمِنونَ بِاللَّهِ وَ الرَّسولُ يَدْعوكُمْ لِتُؤْمِنوا بِرَبِّكُمْ وَ قَدْ أَخَذَ مِيثاقَكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنينَ) (چرا به خدا ايمان نمى‌آوريد در حالى كه پيامبر شما را مى‌خواند كه به پروردگارتان ايمان بياوريد و از شما پيمان گرفته است پيمانى از طريق فطرت و خرد، اگر اهل ايمان آوردن هستيد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ قَدْ أَخَذَ مِيثاقَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ) اين جمله توبيخى را كه از اول آيه فهميده مى‌شد تاكيد مى‌كن و ضمير در اخذ -گرفت- به خداى سبحان برمى‌گردد، البته ممكن هم هست كه به رسول خدا (ص) برگردد، (چون رسول خدا (ص) هم از مسلمانان بيعت و ميثاق مى‌گرفت) و به هر حال منظور از ميثاقى كه گرفته شده همان چيزى است كه شهادت هر مسلمانى بر آن دلالت دارد. شهادت مسلمان بر وحدانيت خدا و رسالت رسول او در آن روزى كه اسلام مى‌آورد دلالت داشت بر اينكه از همين روز تسليم و مطيع خدا و رسول است. بعضى از مفسرين گفته‌اند: مراد از ميثاق آن عهدى است كه در روز الست در عالم ذر از هر انسانى گرفته‌اند
و بنابراين احتمال ضمير در اخذ تنها مى‌تواند به خداى سبحان برگردد و ليكن اين احتمال از سياق كه سياق احتجاج عليه مؤمنين است به دور است، براى اينكه مؤمنين به ياد چنين ميثاقى نبودند. علاوه بر اين، ميثاق در عالم ذر اختصاص به مؤمنين ندارد، كفار و منافقين هم، چنين ميثاقى سپرده‌اند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «میثاق»، ص۵۶۷.
